Wet vergoeding affectieschade
Op 1 januari 2019 trad de Wet vergoeding affectieschade in werking. Gebeurtenissen waarbij iemand door een ongeval blijvend ernstig gehandicapt raakt of komt te overlijden hebben (ook) grote impact op de partner, kinderen en ouders van het slachtoffer. Op grond van de Wet vergoeding affectieschade kunnen zij daarom aanspraak maken op een vergoeding.
Naasten en nabestaanden positief over de wet
In opdracht van het WODC evalueerde een onderzoekteam van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Utrecht de werking van de wet.
De naasten en nabestaanden zijn positief over het ontvangen van een vergoeding. Het werkt ook dat sprake is van een vaste kring van gerechtigden en van vaste bedragen die variëren afhankelijk van de relatie tot het slachtoffer en de ernst van de gebeurtenis. De meeste gerechtigden hebben er begrip voor dat het een symbolisch bedrag is en dat standaardisatie voorkomt dat pijnlijke discussie gevoerd moeten worden. De meeste gerechtigden ervaren de doorlooptijd als goed en de afwikkeling als eerlijk.
Belangrijkste knelpunten
De onderzoekers signaleren ook een aantal knelpunten. Ik zet die hieronder op een rij:
- De afbakening van de kring van gerechtigden
Broers en zussen hebben nu in principe geen recht op een vergoeding. Zij behoren niet tot de vaste kring van gerechtigden. Het onderscheid met andere gezinsleden, zoals de ouders, is lastig uit te leggen.
De onderzoekers bevelen aan om te bekijken of de kring van gerechtigden kan worden uitgebreid naar broers en zussen.
Eenvoudig is dat niet, want dat roept ook weer andere vragen op: geldt het voor alle broers en zussen of alleen om degenen die in gezinsverband samenwonen met slachtoffer? En ga je dan alleen uit van een juridische familieband of ligt het meer voor de hand om aan te sluiten bij de realiteit van samengestelde gezinsvormen en komen ook half- en stiefbroers en -zussen in aanmerking voor een vergoeding? - Periodiek verhogen standaardbedragen
Een ander verbeterpunt dat de onderzoekers signaleren is het periodiek verhogen van de vaste schadebedragen.
Voor de naasten en nabestaanden ligt in het schadebedrag een vorm van erkenning besloten. Dat is een belangrijke functie van de wet. Door inflatie wordt een schadebedrag minder waard en dat kan de ervaren erkenning uithollen, zoals de onderzoekers beschrijven.
De onderzoekers bevelen aan de vergoedingen eens in de paar jaar aan te passen aan de inflatie en met vaste bedragen te blijven werken. - Zorgvuldige communicatie
Verder vragen de onderzoekers aandacht voor zorgvuldige communicatie. De zakelijke afhandeling verloopt goed, maar sommige respondenten melden een afstandelijke en formele gang van zaken.
De onderzoekers beschrijven dat een betere informatievoorziening en meer empathische bejegening met oog voor de impact van de gebeurtenis kunnen bijdragen aan erkenning. Dat zijn belangrijke aspecten voor een goede werking van de wet.
Kamerbrief en Beleidsreactie Staatssecretaris
De Staatssecretaris Rechtsbescherming heeft het WODC-rapport inmiddels aangeboden aan de Tweede Kamer. Dit samen met de Beleidsnota.
De Staatssecretaris vermeldt in de Kamerbrief onder andere dat hij een wetswijziging voorbereidt om broers en zussen onder het bereik van de wet te brengen. De Staatssecretaris schrijft:
“Ik zal broers en zussen onder het bereik van de wet brengen via de vaste kring der gerechtigden. Uitgangspunt in de afbakening is voor mij de gezinseenheid: ouders, kinderen, broers en zussen. Dit betreft zowel juridische broers en zussen als moderne gezinsvormen en zowel thuis- als uitwonende broers en zussen. Ook voor uitwonende broers en zussen kan het overlijden of ernstig en blijvend letsel van een naaste een ommezwaai in het leven betekenen, bijvoorbeeld doordat levensgebeurtenissen zoals geboorte en overlijden niet samen gedeeld kunnen worden. Daarnaast wil ik voorkomen dat broers en zussen in pijnlijke discussies terechtkomen. Ik denk hierbij aan de situatie dat iemand op kamers woont en in de weekenden thuiskomt. Ik zal hierbij in de toe te kennen bedragen wel onderscheid maken tussen thuis- en uitwonende broers en zussen. Belangrijk hierbij is voor mij het bieden van duidelijkheid en het voorkomen van een gevoel van onrechtvaardigheid binnen één gezin.”
De Staatssecretaris verwacht dat het wetsvoorstel hierover eind 2025 in consultatie gaat.
Dat geldt ook voor het verhogen van de bedragen. De Staatssecretaris zal voorstellen de bedragen te verhogen met 12,5%. Hij schrijft hierover:
“Ik houd bij de herijking rekening met het feit dat dat de prijsontwikkeling van de afgelopen jaren aanleiding geeft tot een verhoging van de bedragen. Daarnaast is van belang dat het een symbolische vergoeding betreft, waarbij het in de rede ligt om ronde bedragen te hanteren. Ook houd ik rekening met het mogelijke effect van een verhoging op de verzekeringspremies en de financiële draagkracht van de aansprakelijke partij. Voorts neem ik de bevindingen van het onderzoek in ogenschouw, waaruit onder meer blijkt dat naasten in het algemeen redelijk tevreden zijn met het bedrag. Alles afwegende zal ik de bedragen verhogen met ongeveer 12,5%.”
Ook dit zal de Staatssecretaris wijzigen in het besluit en dit tegelijkertijd in consultatie geven met het wetsvoorstel om de kring van gerechtigden uit te breiden met broers en zussen.
Tot slot
Het duurt dus nog een tijd voordat de beoogde wijzigingen daadwerkelijk in de wet zijn opgenomen (ervan uitgaande dat de voorstellen van de Staatssecretaris worden aangenomen). Wordt vervolgd!
