Wegenrecht voor overheden

Beoordeling openbaarheid

Een weg die openbaar is mag niet worden afgesloten voor het openbare verkeer, ook al ligt deze weg op particuliere grond. Een veelgehoorde vraag is dan ook of een specifieke weg, parkeerplaats of voetpad op particuliere grond een openbare weg in de zin van de Wegenwet is. De specifieke voorwaarden voor het openbaar worden van een weg kunt u hier lezen.

Overheden spelen een belangrijke rol bij het handhaven van de toegankelijkheid van openbare wegen. Een belanghebbende kan zich tot het bevoegd gezag (vaak: het college van B&W) richten met een verzoek om handhaving. In veel gevallen vormt de APV hiervoor de wettelijke grondslag. Het bevoegd gezag zal dan moeten beoordelen of een weg openbaar is en indien dit het geval is, moeten bezien of het handhavend optreedt.

Dirkzwager adviseert overheden bij de juridische kwalificatie van een openbare weg en de waardering van bewijsmateriaal, zoals luchtfoto’s en getuigenverklaringen. Ook begeleiden wij overheden bij het voorbereiden van besluitvorming, en vertegenwoordigen wij meerdere gemeentes in procedures over de openbaarheid van wegen.

Onderhoud en kosten

Openbare wegen op particuliere grond worden niet altijd even goed onderhouden. Hierdoor komt de veiligheid van verkeersdeelnemers mogelijk in het geding, en dit kan weer leiden tot aansprakelijkheidsrisico’s van de betreffende overheid.

Een belangrijke vraag is wie verantwoordelijk is voor het onderhoud. Deze vraag is niet altijd eenvoudig te beantwoorden, zeker als het gaat om particuliere grond. Zo kan bijvoorbeeld de manier waarop een weg openbaar is geworden (bijvoorbeeld door bestemming door de gemeente) gevolgen hebben voor de vraag wie onderhoudsplichtig is. Ook is er vaak discussie over de omvang van de onderhoudsplicht, en de vraag of gemeenten gehouden te zijn te delen in het delen van de kosten.

Overheden beschikken over verschillende middelen om het onderhoud van openbare wegen door derden in rechte af te dwingen. Dirkzwager adviseert en begeleidt meerdere gemeenten in procedures bij de bestuurs- en civiele rechter over onderhoudsvraagstukken.

Verkeersmaatregelen

Een wegbeheerder kan tal van verkeersmaatregelen treffen, zoals snelheidsbeperkingen en het invoeren van een parkeerverbod. Met dergelijke maatregelen kan grip worden gekregen op ongewenste verkeerssituaties en (potentiële) verkeersoverlast worden tegengegaan.

Niet elke verkeersmaatregel mag overal worden getroffen. Bovendien is voor het treffen van veel verkeersmaatregelen een verkeersbesluit nodig op grond van de Wegenverkeerswet. Het is daarom zaak dat wordt beoordeeld of een verkeersmaatregel mag worden genomen, of hiervoor een verkeersbesluit nodig is en welke afwegingen aan een eventueel verkeersbesluit ten grondslag moeten worden gelegd. Dirkzwager adviseert gemeenten bij de keuze voor bepaalde verkeersmaatregelen en helpt bij het opstellen van verkeersbesluiten.

Optreden tegen verkeersoverlast

Behalve politie en OM kunnen ook gemeenten optreden tegen bepaalde vormen van verkeersoverlast. Gedacht kan worden aan foutparkeren of aan het plaatsen van voorwerpen op of aan de weg, zoals wegblokkades. De Wegenverkeerswet en APV bieden hiervoor een wettelijke grondslag bij openbare wegen. Daarnaast kunnen via de band van het civiele recht en het strafrecht mogelijk ook maatregelen worden opgelegd. Wij kunnen hier verder in adviseren.

Actualiseren Wegenlegger

Veel gemeenten hebben geen of een zeer verouderde wegenlegger. Dit is problematisch, omdat de wegenlegger vaak een belangrijke aanwijzing vormt of een weg openbaar is of niet. Een weg die in de wegenlegger voorkomt wordt immers vermoed openbaar te zijn. Daarnaast dient de legger informatie te bevatten over degene die belast zijn met het onderhoud van de weg en de omvang van de onderhoudsplicht. Ook ten aanzien van de onderhoudsplicht bevat de legger een wettelijk bewijsvermoeden, dat niet eenvoudig kan worden weerlegd.

Gemeenten die niet beschikken over een actuele wegenlegger, lopen het risico op uitvoerige discussies over de openbaarheid van een weg en de omvang van de onderhoudsplicht. Daarom adviseert Dirkzwager meerdere gemeenten bij het actualiseren van hun wegenlegger.

Wegen onttrekken aan openbaarheid

Een eenmaal openbaar geworden weg kan aan het openbaar verkeer worden onttrokken. Hiervoor is een raadsbesluit nodig van de gemeente waar de weg in is gelegen. De raad kan ambtshalve of op verzoek van een belanghebbende een onttrekkingsbesluit nemen.

Het kan in bepaalde gevallen zinvol én noodzakelijk zijn om wegen aan de openbaarheid te onttrekken. Denk bijvoorbeeld aan de herontwikkeling van het openbaar gebied, als gevolg waarvan een of meerdere wegen feitelijk komen te vervallen. Een belangrijke misvatting hierbij is dat met een herbestemming van het gebied ook automatisch openbare wegen uit de openbaarheid worden gehaald. Dat is niet zonder meer het geval. Het is daarom zaak dat de raad de benodigde onttrekkingsbesluiten neemt om deze wegen formeel aan de openbaarheid te onttrekken. Anders loopt de gemeente de kans dat zij handhavend moet optreden, hetgeen kan leiden tot vertraging en juridische risico’s bij de realisatie de beoogde ruimtelijke ontwikkelingen.

Bij de afweging om een weg aan de openbaarheid te onttrekken kunnen meerdere belangen een rol spelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan belangen als verkeersveiligheid en verkeerskundige belangen, maar ook het algemeen belang bij het openbaar houden van wegen of aan financiële belangen. Het is daarom zaak om deze belangen vooraf in kaart te brengen, zodat de raad een weloverwogen en zorgvuldige afweging kan maken, die de rechterlijke toets doorstaat. Dirkzwager helpt hierbij, door het opstellen van en het adviseren over de benodigde onttrekkingsbesluiten.

Meer weten?

Onze praktijk bestaat voor een belangrijk deel uit gemeenten en andere overheden die wij bijstaan bij uiteenlopende vraagstukken. Hierbij werken wij nauw samen met notarissen en fiscalisten om zaken vanuit meerdere invalshoeken te benaderen, en u van het meest optimale resultaat te voorzien.

Benieuwd wat wij voor uw organisatie kunnen betekenen? Neem dan vrijblijvend contact op met Jeroen Niederer, advocaat en specialist wegenrecht, of een van de andere advocaten bij de sectie Overheid en Vastgoed.