Voorstel Europese Bodemrichtlijn: nieuwe bottleneck in de maak?

25 oktober 2023, laatst geüpdatet 11 september 2024
De Europese Commissie heeft een voorstel gepresenteerd voor een Europese aanpak van bodemverontreiniging in de lidstaten. Het voorstel voor de richtlijn bodemmonitoring heeft een aantal doelen: het bieden van een uniforme definitie van bodemgezondheid, een alomvattend en samenhangend monitoringkader geven én duurzaam bodembeheer en sanering van verontreinigde locaties bevorderen. De vraag is wat dit voorstel gaat betekenen voor het Nederlandse bodembeleid. De reacties vanuit de Nederlandse politiek zijn op zijn best lauw te noemen. Het kabinet is van mening dat de richtlijn geen voordelen oplevert ten opzichte van het huidige nationale optreden door lidstaten.
Bart de Haan 
Bart de Haan 
Advocaat - Associate Partner
Teun van der Weijden 
Teun van der Weijden 
Advocaat - Senior
In dit artikel

De maatregelen

Belangrijk om te benadrukken is dat het hier nog slechts een voorstel voor een richtlijn betreft. Over de definitieve inhoud zal nog worden onderhandeld.

De richtlijn (COM(2023)416) bevat verplichtingen t.a.v. drie punten:

  1. Monitoring en beoordeling van de bodemgezondheid: het opzetten en uitvoeren van een stelsel voor monitoring en beoordeling van de bodemgezondheid.
  2. Duurzaam bodembeheer: om de gezondheid van de bodem in stand te houden en waar nodig te verbeteren moeten de bodems duurzaam beheerd worden.
  3. Het identificeren, onderzoeken en nemen van maatregelen: de lidstaat is hiertoe verplicht t.a.v. verontreinigde locaties op basis van een risico gebaseerde aanpak.

Een belangrijke pijler in het voorstel is het beoordelen van de ‘bodemgezondheid’. Lidstaten moeten om de vijf jaar de bodemgezondheid meten en moeten jaarlijks de indicator voor ruimtebeslag en bodemafdekking actualiseren. De Commissie heeft gekozen voor een beoordeling van een gezonde bodem op basis van het ‘one out all out’-principe. Een bodem is op basis van de richtlijn pas ‘gezond’ als de meting op alle indicatoren positief scoort. Dit lijkt enigszins te wringen met de Nederlandse bandering van verschillende functies waarvoor een bodem geschikt kan zijn. Afhankelijk van de kwaliteit van de bodem mogen in Nederland op dit moment bepaalde activiteiten wel of niet plaatsvinden. Zo mag alleen op de schoonste bodem landbouw worden gepleegd en is de meest vuile toegestane categorie louter geschikt voor industrie. Zo wordt op effectieve wijze duurzaam gebruik gemaakt van de bodem.

Nederlandse reactie

Zoals gezegd kan het Europese voorstel vooralsnog op weinig enthousiasme van de Nederlandse overheid rekenen. Nederland kent veel bodemverontreiniging en heeft ook veel ervaring met de beheersing en aanpak daarvan. Het kabinet stelt voorop dat het doel van de richtlijn wordt onderschreven. Het kabinet is echter van mening dat de richtlijn te weinig flexibiliteit biedt aan lidstaten voor bestaande geïsoleerde en gesaneerde locaties, het gebruik van bouwstoffen en oude verontreiniging van binnensteden. Daarnaast houdt de richtlijn onvoldoende rekening met de diversiteit van de lidstaten, het is namelijk van belang dat de lidstaten gelijkwaardig monitoren.

‘One out all out’

Daarnaast gaan het ‘one out all out’-principe en het voorgestelde streven naar compensatie bij bodembedekking (mitigatieprincipe) verder dan nodig is omdat deze maatregelen te weinig ruimte overlaten voor de lidstaten om rekening te houden met de specifieke situatie in een lidstaat.

Vrijwillig bodemgezondheidscertificaat

De richtlijn voorziet in een mechanisme voor vrijwillige certificaten voor bodemgezondheid voor grondeigenaren. Het kabinet is van mening dat het opzetten van een dergelijk systeem leidt tot hoge kosten, terwijl onduidelijk is wat het moet opleveren.

Haalbaarheid

Ook bestaat grote twijfel bij gemeenten over de haalbaarheid van het voorstel omdat de Nederlandse bodem te maken heeft met grote ruimtelijke en kwalitatieve druk vanuit onder meer verstedelijking en de landbouw. Door de provincies wordt daaraan nog toegevoegd dat een te weinig specifiek kader kan leiden tot toekomstige problemen zoals bij de stikstofwetgeving en de Kaderrichtlijn Water.

Meerdere lidstaten delen de mening van het kabinet en vragen zich af of een bodemrichtlijn daadwerkelijk nodig is naast het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de Kaderrichtlijn Water. Andere lidstaten vinden weer dat de richtlijn ambitieuzer moet. Zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer hebben ingestemd met het kenbaar maken van het subsidiariteitsbezwaar aan de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad.

Afsluitend

Gelet op het commentaar vanuit Nederland en andere lidstaten mag worden verwacht dat nog flink onderhandeld moet worden over de tekst van de richtlijn. Nederland zet onder andere in op schrappen van het ‘one out all out’ principe. Daarbij zal het kabinet willen voorkomen dat zij na de wetgeving over stikstof en water een nieuwe milieurechtelijke bottleneck voor haar kiezen krijgt.

Meer informatie? Neem contact op met Bart de Haan of Teun van der Weijden.

Voorbereiding voorkeursbeschikking: uniforme openbare voorbereidingsprocedure niet van toepassing!

In onze gemeentepraktijk adviseren wij regelmatig over de vestiging van een voorkeursrecht en over de aanpak van een gebiedsontwikkeling nadat een...

Koninklijk Besluit onteigening Rijnhaven-Oost: zorgen over alternatieve locatie en niet passende plannen voor zelfrealisatieplannen

Op grond van het overgangsrecht bij de Omgevingswet worden alle onteigeningsverzoeken die voor 1 januari 2024 bij de Corporate Dienst zijn ingediend nog...
Bedrijventerrein Den Haag

Onteigening: verkoop is geen zelfrealisatie!

Onteigening; Koninklijk Besluit 22 oktober 2024 gemeente Echt-Susteren: verkoop is geen zelfrealisatie. Een heel interessant Koninklijk Besluit omdat de Kroon...

Verkoper aansprakelijk door mededelingen over bodemverontreiniging?

Indien de koper van onroerend goed na aankoop ontdekt dat er bodemverontreiniging aanwezig is, zal hij vaak proberen zijn schade te verhalen op de verkoper....

De Afdeling bevestigt: stikstofruimte van de 100 km-maatregel mag niet worden gebruikt

Sinds 24 maart 2020 kunnen natuurvergunningen worden aangevraagd op basis van het stikstofregistratiesysteem (SSRS). Een van de eerste maatregelen die door het...
Zonsondergang horizon - natura 2000 gebied

Het additionaliteitsvereiste bij stikstof: wanneer is extern salderen bij een project nu mogelijk?

Een project mag niet leiden tot aantasting van een Natura 2000-gebied. Een van de manieren om dit te bereiken is door middel van externe saldering. Deze manier...
No posts found