Bij het sluiten van een overeenkomst zal uw aandacht veelal gericht zijn op de commerciële en financiële kanten van de deal. Toch is het verstandig om vooraf ook stil te staan bij de situatie die ontstaat wanneer u met uw wederpartij in conflict raakt. Een keuze die daarbij gemaakt kan worden, is of de geschillenbeslechting wordt overgelaten aan de overheidsrechter of dat bijvoorbeeld gekozen wordt voor arbitrage. In deze bijlage behandel ik enkele aandachtspunten die voor u van belang kunnen zijn bij het maken van die keuze.
Arbitrage
In de overeenkomst kunt u vastleggen dat bestaande en/of toekomstige geschillen die daaruit voortvloeien aan arbitrage zullen worden onderworpen. Dit betekent dat bedoelde geschillen worden voorgelegd aan arbiters (ook wel particuliere rechters genoemd), die ter zake een voor partijen bindende beslissing zullen geven.
Een dergelijk arbitraal beding heeft tot gevolg dat de gewone rechter zich onbevoegd moet verklaren, wanneer een partij een geschil toch aan hem voorlegt en de wederpartij zich op de arbitrageclausule beroept.
Wanneer de arbitrageprocedure is uitgemond in een vonnis, kan de partij in wiens voordeel is beslist aan de rechter verzoeken om verlof te verlenen voor de tenuitvoerlegging van het arbitraal vonnis. Aangezien de voorzieningenrechter het verlof slechts op zeer beperkte gronden mag weigeren, zal het in de meeste gevallen worden verleend. Vervolgens kan de betreffende partij het arbitraal vonnis laten executeren, derhalve zonder dat eerst een inhoudelijke procedure voor een overheidsrechter hoeft te worden doorlopen.
Kosten
In zijn algemeenheid geldt dat de kosten voor partijen bij arbitrage vaak hoger zijn dan bij een gang naar de gewone rechter. Arbiters worden (veelal) per uur betaald. Zeker wanneer drie of meer arbiters worden benoemd, kunnen de kosten voor de arbitrageprocedure (naast advocaatkosten) aanzienlijk oplopen. De procespartijen dragen zelf de kosten van arbitrage en het inschakelen van arbiters. Wanneer u de arbitrageprocedure wint, kunnen de arbiters in hun vonnis de kosten die u heeft gemaakt, geheel of gedeeltelijk neerleggen bij de andere partij.
In een procedure voor de overheidsrechter wordt weliswaar eenmalig griffiegeld geheven, maar de inkomens van de overheidsrechters worden natuurlijk door de Staat betaald. Verder kan ook de overheidsrechter een proceskostenveroordeling uitspreken ten gunste van de partij die (in overwegende mate) in het gelijk is gesteld, maar de omvang daarvan zal in veel gevallen een fractie zijn van de kosten die u daadwerkelijk heeft gemaakt.
Vrijheid
Op bepaalde punten geeft arbitrage partijen meer vrijheid bij het inrichten van de procedure. Partijen kunnen de procedure tot op zekere hoogte naar de eigen wensen inrichten en zijn bovendien niet afhankelijk van formele(re) procedures, vaste zittingslocaties, overbezette rechters etc. Doorgaans duren procedures bij de reguliere rechter vrij lang, aangezien de rechterlijke macht in (bodem)procedures zaken regelmatig aanhoudt. Indien een zaak bijvoorbeeld voor vonnis staat, komt het vaak voor dat de rechter om hem moverende redenen (niet kenbaar voor partijen) besluit om het te wijzen vonnis een of meerdere malen met zes weken uit te stellen. Een gemiddelde bodemprocedure neemt al gauw 1 á 2 jaar in beslag. Arbitrage duurt doorgaans korter en kan soms, ook voor complexe dossiers, worden afgehandeld binnen 6 maanden.
In het kader van de te verwachten looptijd verdient verder vermelding dat bij arbitrage in beginsel geen hoger beroep mogelijk is. De zaak is dus ten einde, zodra de arbiter uitspraak heeft gedaan. Dit is slechts anders indien partijen uitdrukkelijk met elkaar afspreken dat hoger beroep kan worden ingesteld.
Deskundigheid
Een ander belangrijk voordeel van arbitrage is dat partijen bij de keuze van de arbiter(s) kunnen zorgen dat specifieke kennis en kunde aanwezig is die noodzakelijk is voor het beslechten van het voorliggende geschil. In procedures voor de overheidsrechter komt het regelmatig voor dat de rechter het nodig acht om zich door deskundigen te laten informeren over bepaalde onderdelen van het geschil. Een dergelijk onderzoek zorgt veelal voor een aanzienlijke vertraging van de procedure en gaat bovendien gepaard met verder oplopende kosten.
Discretie
Uitspraken van procedures voor de overheidsrechter worden vaak gepubliceerd en zittingen zijn in beginsel openbaar. Indien uw zaak mediagevoelig is, kunt u daarbij - naast de materiële kant van het geschil - verdere (imago)schade lijden. Een niet onbelangrijke eigenschap van arbitrage is de discretie. Partijen kunnen daardoor bewerkstelligen dat de inhoud en uitkomst van de zaak buiten de openbaarheid blijven.
Internationaal
Ook wanneer u zaken doet met een partij in het buitenland kan het de voorkeur verdienen om een arbitragebeding overeen te komen. Zo bent u bij arbitrage niet gebonden aan een specifieke taal en kunt u er bijvoorbeeld voor opteren om in het Engels te procederen, terwijl een procedure voor de Nederlandse overheidsrechter verplicht moet worden gevoerd in het Nederlands.
Daarnaast speelt hierbij nog een ander belangrijk aspect. In een eerdere bijdrage [ #/4a5c3 ] werd al aangegeven dat Nederland niet met alle landen in de wereld afspraken heeft gemaakt over de erkenning en tenuitvoerlegging van elkaars rechterlijke uitspraken. Indien een dergelijk rechtsvorderingsverdrag met een bepaald land ontbreekt, zullen uitspraken van de Nederlandse rechter, ook al is de buitenlandse wederpartij in de procedure verschenen en heeft hij verweer gevoerd, niet worden erkend en daardoor niet ten uitvoer kunnen worden gelegd in dat betreffende land. (Uiteraard worden uitspraken van rechters uit dat betreffende land ook niet erkend in Nederland en kunnen daardoor ook hier niet ten uitvoer worden gelegd.)
Een arbitrageclausule kan hier uitkomst bieden. Het Verdrag van New York, waarbij Nederland partij is, voorziet in de erkenning en tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen in het buitenland. Een vonnis dat tot stand komt door middel van arbitrage kan dus buiten Nederland ten uitvoer worden gelegd (in ieder geval indien het land waar de handelspartner gevestigd is eveneens partij is bij het verdrag). Belangrijke handelsnaties als China en de Verenigde Staten, waarmee Nederland geen rechtsvorderingsverdrag heeft, zijn wel partij bij het Verdrag van New York. Partijen kunnen in deze gevallen dus beter overeenkomen dat een geschil door middel van arbitrage wordt opgelost.
Slot
Uit het voorgaande volgt dat arbitrage een interessant alternatief kan zijn voor een procedure bij de overheidsrechter. U doet er verstandig aan om de hiervoor geschetste voor- en nadelen met uw advocaat af te wegen, alvorens een keuze te maken.
Jeroen Naus
advocaat ondernemingsrecht
Arbitrage
In de overeenkomst kunt u vastleggen dat bestaande en/of toekomstige geschillen die daaruit voortvloeien aan arbitrage zullen worden onderworpen. Dit betekent dat bedoelde geschillen worden voorgelegd aan arbiters (ook wel particuliere rechters genoemd), die ter zake een voor partijen bindende beslissing zullen geven.
Een dergelijk arbitraal beding heeft tot gevolg dat de gewone rechter zich onbevoegd moet verklaren, wanneer een partij een geschil toch aan hem voorlegt en de wederpartij zich op de arbitrageclausule beroept.
Wanneer de arbitrageprocedure is uitgemond in een vonnis, kan de partij in wiens voordeel is beslist aan de rechter verzoeken om verlof te verlenen voor de tenuitvoerlegging van het arbitraal vonnis. Aangezien de voorzieningenrechter het verlof slechts op zeer beperkte gronden mag weigeren, zal het in de meeste gevallen worden verleend. Vervolgens kan de betreffende partij het arbitraal vonnis laten executeren, derhalve zonder dat eerst een inhoudelijke procedure voor een overheidsrechter hoeft te worden doorlopen.
Kosten
In zijn algemeenheid geldt dat de kosten voor partijen bij arbitrage vaak hoger zijn dan bij een gang naar de gewone rechter. Arbiters worden (veelal) per uur betaald. Zeker wanneer drie of meer arbiters worden benoemd, kunnen de kosten voor de arbitrageprocedure (naast advocaatkosten) aanzienlijk oplopen. De procespartijen dragen zelf de kosten van arbitrage en het inschakelen van arbiters. Wanneer u de arbitrageprocedure wint, kunnen de arbiters in hun vonnis de kosten die u heeft gemaakt, geheel of gedeeltelijk neerleggen bij de andere partij.
In een procedure voor de overheidsrechter wordt weliswaar eenmalig griffiegeld geheven, maar de inkomens van de overheidsrechters worden natuurlijk door de Staat betaald. Verder kan ook de overheidsrechter een proceskostenveroordeling uitspreken ten gunste van de partij die (in overwegende mate) in het gelijk is gesteld, maar de omvang daarvan zal in veel gevallen een fractie zijn van de kosten die u daadwerkelijk heeft gemaakt.
Vrijheid
Op bepaalde punten geeft arbitrage partijen meer vrijheid bij het inrichten van de procedure. Partijen kunnen de procedure tot op zekere hoogte naar de eigen wensen inrichten en zijn bovendien niet afhankelijk van formele(re) procedures, vaste zittingslocaties, overbezette rechters etc. Doorgaans duren procedures bij de reguliere rechter vrij lang, aangezien de rechterlijke macht in (bodem)procedures zaken regelmatig aanhoudt. Indien een zaak bijvoorbeeld voor vonnis staat, komt het vaak voor dat de rechter om hem moverende redenen (niet kenbaar voor partijen) besluit om het te wijzen vonnis een of meerdere malen met zes weken uit te stellen. Een gemiddelde bodemprocedure neemt al gauw 1 á 2 jaar in beslag. Arbitrage duurt doorgaans korter en kan soms, ook voor complexe dossiers, worden afgehandeld binnen 6 maanden.
In het kader van de te verwachten looptijd verdient verder vermelding dat bij arbitrage in beginsel geen hoger beroep mogelijk is. De zaak is dus ten einde, zodra de arbiter uitspraak heeft gedaan. Dit is slechts anders indien partijen uitdrukkelijk met elkaar afspreken dat hoger beroep kan worden ingesteld.
Deskundigheid
Een ander belangrijk voordeel van arbitrage is dat partijen bij de keuze van de arbiter(s) kunnen zorgen dat specifieke kennis en kunde aanwezig is die noodzakelijk is voor het beslechten van het voorliggende geschil. In procedures voor de overheidsrechter komt het regelmatig voor dat de rechter het nodig acht om zich door deskundigen te laten informeren over bepaalde onderdelen van het geschil. Een dergelijk onderzoek zorgt veelal voor een aanzienlijke vertraging van de procedure en gaat bovendien gepaard met verder oplopende kosten.
Discretie
Uitspraken van procedures voor de overheidsrechter worden vaak gepubliceerd en zittingen zijn in beginsel openbaar. Indien uw zaak mediagevoelig is, kunt u daarbij - naast de materiële kant van het geschil - verdere (imago)schade lijden. Een niet onbelangrijke eigenschap van arbitrage is de discretie. Partijen kunnen daardoor bewerkstelligen dat de inhoud en uitkomst van de zaak buiten de openbaarheid blijven.
Internationaal
Ook wanneer u zaken doet met een partij in het buitenland kan het de voorkeur verdienen om een arbitragebeding overeen te komen. Zo bent u bij arbitrage niet gebonden aan een specifieke taal en kunt u er bijvoorbeeld voor opteren om in het Engels te procederen, terwijl een procedure voor de Nederlandse overheidsrechter verplicht moet worden gevoerd in het Nederlands.
Daarnaast speelt hierbij nog een ander belangrijk aspect. In een eerdere bijdrage [ #/4a5c3 ] werd al aangegeven dat Nederland niet met alle landen in de wereld afspraken heeft gemaakt over de erkenning en tenuitvoerlegging van elkaars rechterlijke uitspraken. Indien een dergelijk rechtsvorderingsverdrag met een bepaald land ontbreekt, zullen uitspraken van de Nederlandse rechter, ook al is de buitenlandse wederpartij in de procedure verschenen en heeft hij verweer gevoerd, niet worden erkend en daardoor niet ten uitvoer kunnen worden gelegd in dat betreffende land. (Uiteraard worden uitspraken van rechters uit dat betreffende land ook niet erkend in Nederland en kunnen daardoor ook hier niet ten uitvoer worden gelegd.)
Een arbitrageclausule kan hier uitkomst bieden. Het Verdrag van New York, waarbij Nederland partij is, voorziet in de erkenning en tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen in het buitenland. Een vonnis dat tot stand komt door middel van arbitrage kan dus buiten Nederland ten uitvoer worden gelegd (in ieder geval indien het land waar de handelspartner gevestigd is eveneens partij is bij het verdrag). Belangrijke handelsnaties als China en de Verenigde Staten, waarmee Nederland geen rechtsvorderingsverdrag heeft, zijn wel partij bij het Verdrag van New York. Partijen kunnen in deze gevallen dus beter overeenkomen dat een geschil door middel van arbitrage wordt opgelost.
Slot
Uit het voorgaande volgt dat arbitrage een interessant alternatief kan zijn voor een procedure bij de overheidsrechter. U doet er verstandig aan om de hiervoor geschetste voor- en nadelen met uw advocaat af te wegen, alvorens een keuze te maken.
Jeroen Naus
advocaat ondernemingsrecht
