Het Europees consumentenrecht heeft tot doel de consument te beschermen en is daartoe neergelegd in een aantal richtlijnen en verordeningen. Maar het enkel vaststellen van beschermende bepalingen in richtlijnen en verordeningen is onvoldoende. Als een consument bijvoorbeeld niet weet dat deze beschermende regels bestaan, zal hij daarop ook geen beroep doen. Ambtshalve toetsing heeft tot doel om daadwerkelijke bescherming van consumenten te waarborgen door de nationale rechter te verplichten om de in het nationaal recht geïmplementeerde normen van Europees consumentenrecht toe te passen, zonder dat de consument daarop een beroep heeft gedaan.
Het leerstuk van ambtshalve toetsing is aanvankelijk tot ontwikkeling gekomen in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU) bij de toepassing van de Richtlijn oneerlijke bedingen. In de procedures van het Hof van Justitie van 2000 en later is bepaald dat de nationale rechter verplicht is om ambtshalve na te gaan of een beding oneerlijk is en het beding in voorkomend geval buiten toepassing te laten.
Inmiddels is gebleken dat ambtshalve toetsing zich niet beperkt tot het terrein van de Richtlijn oneerlijke bedingen. De nationale, consumentenbeschermende bepalingen afkomstig uit bijvoorbeeld de Richtlijn consumentenkrediet worden namelijk ook onderworpen aan ambtshalve toetsing. In de rechtspraak van het Hof van Justitie is bijvoorbeeld bepaald dat de nationale rechter verplicht is om ambtshalve te onderzoeken of (pre)contractuele informatieverplichtingen en de uitvoering van een kredietwaardigheidstoets door de kredietgever zijn nagekomen.
Ook ambtshalve toetsing bij verzekeringen
Het leerstuk van ambtshalve toetsing wint voortdurend terrein. In een (tussen)uitspraak van 16 juli 2020 heeft Rechtbank Rotterdam ambtshalve toetsing toegepast bij een (door de rechtbank veronderstelde) verzekeringsovereenkomst. Onder verwijzing naar rechtspraak van het Hof van Justitie bij consumentenkrediet, voert de rechtbank een ambtshalve toets uit op de naleving door een verzekeraar van (pre)contractuele informatieverplichtingen uit artikel 4:20 van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Op grond van artikel 4:20 Wft en daarbij nader uitgewerkte regels dient een verzekeraar voorafgaand aan de totstandkoming van een verzekeringsovereenkomst, de cliënt informatie te verstrekken voor zover dit redelijkerwijs relevant is voor een adequate beoordeling van de verzekeringsovereenkomst. Zo moet voorafgaand aan het afsluiten van een verzekeringsovereenkomst bijvoorbeeld gewezen worden op het herroepingsrecht.
De rechtbank overweegt dat het niet of op onduidelijke wijze verstrekken van informatie in de zin van artikel 4:20 Wft moet worden aangemerkt als een oneerlijke handelspraktijk. En een overeenkomst die als gevolg van een oneerlijke handelspraktijk tot stand komt, is dan vernietigbaar. De hiervoor genoemde regels betreffen volgens de rechtbank consumentenbeschermende en op Europese richtlijnen gebaseerde bepalingen. Deze bepalingen moeten daarom, naar het oordeel van de rechtbank, ambtshalve worden toegepast in de gerechtelijke procedure. Als de verzekeraar niet kan aantonen dat aan de (pre)contractuele informatieverplichtingen is voldaan, dan kan dit dus tot gevolg hebben dat de rechtbank de verzekeringsovereenkomst vernietigt.
Ambtshalve toetsing "is here to stay"
Het is van belang om zich te realiseren dat u als (incassobureau van een) verzekeraar te maken kunt krijgen met ambtshalve toetsing in gerechtelijke procedures. Als u bijvoorbeeld in rechte nakoming vordert van een verzekeringsovereenkomst door een consument, zou de rechter ambtshalve kunnen toetsen of bepaalde (pre)contractuele informatieverplichtingen zijn nagekomen. In dat geval dient u aan te kunnen tonen dat aan deze verplichtingen is voldaan. Het is dus belangrijk dat de incassoprocessen op orde zijn.
Neem vrijblijvend met ons contact op, als u bijvoorbeeld vragen heeft over ambtshalve toetsing en uw processen daaromtrent.
