Achtergrond
Per 1 januari 2020 is de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet bopz) vervangen door twee nieuwe wetten: de Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Wzd). Waar de Wvggz is bedoeld voor personen met een psychische stoornis, richt de Wzd zich op personen met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke handicap (artikel 1 lid 1 onder c Wzd). De Wvggz hanteert de term "verplichte zorg" en de Wzd de term "onvrijwillige zorg".
In het grijze gebied tussen de Wvggz en de Wzd bevinden zich personen die formeel gezien geen psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap hebben, maar waarbij wel sprake is van daarmee vergelijkbare gedragsproblematiek en regieverlies. In de praktijk zie je dit onder andere bij personen met het syndroom van Korsakov en de ziekte van Huntington. Personen met deze aandoening of ziekte vallen onder de Wvggz. Hetzelfde geldt voor personen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH), met dien verstande dat NAH volgens de Minister van VWS op zichzelf geen psychische stoornis is. NAH kan wel leiden tot een psychische stoornis, waardoor ook personen met deze aandoening onder de Wvggz - en dus niet de Wzd - kunnen vallen. Voor personen met Korsakov, Huntington of NAH verdient opname in een Wzd-accommodatie de voorkeur wanneer zij hetzelfde gedrag vertonen als Wzd-cliënten, omdat de zorgverlening dan meer kan worden afgestemd op hun gedragingen.
Op grond van artikel 1 lid 4 Wzd kunnen bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) bepaalde ziekten en aandoeningen worden aangewezen die onder de Wzd gelijkgesteld worden met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke handicap. De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft reeds in september 2019 aangekondigd Korsakov, Huntington en NAH onder de werking van de Wzd te zullen brengen. Intussen is er sinds de inwerkingtreding van de Wvggz en de Wzd op 1 januari 2020 een aantal uitspraken gewezen waarin al dan niet wordt vooruitgelopen op dat voornemen, waaronder deze uitspraak van rechtbank Rotterdam en deze van rechtbank Limburg.
Besluit van 20 april 2020
Met zijn Besluit van 20 april 2020 heeft de Minister van VWS Korsakov, Huntington en NAH inderdaad onder voorwaarden onder de Wzd gebracht door een nieuw artikel, artikel 1a.1, toe te voegen aan het Besluit zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Bzd). In geval van Korsakov en Huntington is vereist dat het syndroom of de ziekte zich bij de cliënt uit als een neurocognitieve stoornis met daaruit voortkomende "significante beperkingen" overeenkomstig de beperkingen van een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke handicap. Voor NAH geldt hetzelfde, met dien verstande dat het letsel bij de cliënt die neurocognitieve stoornis veroorzaakt (lid 1). Ook moet het blijkens de nota van toelichting gaan om NAH in de chronische fase, dat wil zeggen dat de patiënt maximaal is "hersteld" en de stoornissen en beperkingen aldus van blijvende aard zijn.
In alle drie de gevallen is een verklaring van een ter zake kundige arts, bijvoorbeeld een psychiater of een arts verstandelijk gehandicapten, dan wel een indicatiebesluit in de zin van de Wet langdurige zorg (Wlz) vereist waaruit moet blijken dat aan lid 1 is voldaan (lid 2).
Het idee is dat, door personen met Korsakov, Huntington en NAH in voorkomende gevallen onder het Wzd-regime te brengen, passendere zorg kan worden geleverd. Afhankelijk van het ziekteverloop is de Wvggz dan wel de Wzd van toepassing.
Tot slot
Het valt toe te juichen dat de Minister van VWS de mogelijkheid heeft geïntroduceerd om personen met Korsakov, Huntington of NAH op te nemen in een Wzd-accommodatie. Zoals ook blijkt uit rechtspraak van eerder dit jaar bestond daar in de praktijk behoefte aan. Per 1 mei 2020 vallen personen met een van deze aandoeningen onder bepaalde omstandigheden onder de Wzd, namelijk wanneer bij hun significante beperkingen waarneembaar zijn als gevolg van een neurocognitieve stoornis. Niet duidelijk is wat wordt verstaan onder "significante beperkingen". In de Wzd en het Bzd en de toelichtingen daarop wordt dit begrip verder niet gebruikt en niet nader geduid. Onzeker is dus of daarmee wordt gedoeld op "gedragsproblematiek of regieverlies", zoals genoemd in artikel 1 lid 4 Wzd. Het was, mede gelet op de taak van ter zake kundige artsen en het CIZ als indicatiesteller onder de Wlz, handzaam geweest als dit begrip nader was uitgelegd in de nota van toelichting.
Ten slotte benadrukken wij dat personen met Korsakov, Huntington of NAH die niet onder het Wzd-regime vallen, niet per definitie kunnen worden opgenomen onder de Wvggz. Dit hangt sterk af van het individuele ziekteverloop. Met name bij NAH is niet zonder meer sprake van een psychische stoornis die ernstig nadeel veroorzaakt, waardoor de persoon in kwestie niet kan onderworpen aan verplichte zorg in zin van de Wvggz.
Heeft u vragen over het besluit van de Minister van VWS, de gevolgen daarvan voor de zorgverlening binnen uw organisatie of heeft u anderszins vragen over de Wet verplichte ggz en Wet zorg en dwang? Neemt u dan gerust contact op met Luuk Arends of Milou Janssen.
