ICT-aanbestedingen en standaardvoorwaarden: les uit Capgemini–SAP (2025)
In een aanbesteding van de Belastingdienst werd software van SAP aangeboden door Capgemini. De leidraad stond toe dat inschrijvers standaard licentievoorwaarden van derden mochten doorleggen, mits die niet "onredelijk bezwarend" waren. De toetsing hiervan moest expliciet plaatsvinden ten opzichte van alle aanbestedingsstukken, niet alleen een specifieke lijst (artikel 43.9).
Capgemini gaf slechts een summiere toelichting en overhandigde een SAP DPA (verwerkersovereenkomst) die afweek van de verplichte verwerkingsovereenkomst van de Staat. De rechter oordeelde dat Capgemini onvoldoende comfort bood dat de voorwaarden niet conflicteerden met de eisen, en dat zij ook geen maatregelen had genomen om eventuele afwijkingen te ondervangen. Terecht ongeldig verklaard.
Praktische les
Een mooi voorbeeld hoe op praktische wijze omgegaan kan worden met ‘grote leveranciers/ fabrikanten’ die hun eigen (licentie)voorwaarden niet willen aanpassen en de aanbestedende dienst de eigen (algemene) voorwaarden wil laten prevaleren: bij inschrijving moet worden verklaard en onderbouwd dat deze voorwaarden van de inschrijver/ fabrikant/ leverancier niet onredelijk afwijken van de voorwaarden van de aanbestedende dienst.
Uitsluiting derde landen bij Europese aanbestedingen: Roemeense NS (HvJ 2025)
Het Hof van Justitie bevestigde dat ondernemingen uit derde landen geen recht hebben op deelname aan Europese aanbestedingen, tenzij een handelsverdrag dat expliciet toestaat. De Roemeense NS sloot een Chinese inschrijver uit op basis van nationale wetgeving. Hoewel die wet op zichzelf in strijd was met EU-verdragen, bleef de uitsluiting in stand omdat de Chinese onderneming geen beroep kan doen op het EU-recht.
Praktische les
Inschrijvers uit derde landen kunnen worden geweerd. Lastiger is het als het goed om producten of onderaannemers uit derde landen.
Intrekken van aanbestedingen en motivering: Baggerwerk Oude Water (2025)
Drie van de zeven inschrijvers leverden volgens de aanbestedende dienst hun documenten onjuist aan. Hoewel de dienst besloot in te trekken, stelde de rechter dat de stukken volgens de maatman-norm voldoende duidelijk waren. De rechter paste de standaardnorm toe (maatman-norm + objectieve uitleg) en oordeelde dat de intrekkingsbeslissing ondeugdelijk was gemotiveerd.
Praktische les voor aanbestedende diensten
Uitgangspunt blijft dat er een ruime mogelijkheid is om een aanbesteding in te trekken zonder uitgebreide motivering. De motivering die gegeven wordt, kan wel ‘vol’ worden getoetst door de rechter. Als de gegeven motivering niet deugt, houdt de intrekking (alsnog) geen stand.
Procedurele eisen bij rechtsbescherming: Afvalinzameling Bergen/Gennep (2025)
A-kwadraat stelde een kort geding in, maar had niet ingeschreven. Pas ter zitting werd gemeld dat men onderdeel was van een combinatie, zonder namen laat staan dat deze partners participeerden (als eisers) in het geschil. De rechter verklaarde A-kwadraat niet-ontvankelijk.
Praktische les
Uitgangspunt is dat alleen aan een inschrijver althans een partij die de opdracht kan uitvoeren, rechtsbescherming toekomt. Ingeval als combinatie wordt ingeschreven, moeten alle combinanten als eiser optreden in een kort geding.
Exceptio-uitspraak bij gezamenlijke aanbesteding: Amstelveen & Aalsmeer (2025)
Een zorgaanbieder dagvaardde enkel de gemeente Amstelveen, terwijl het contract ook Aalsmeer betrof. De rechter stelde dat sprake was van een ondeelbare rechtsverhouding. Doordat niet beide gemeenten waren gedagvaard, volgde niet-ontvankelijkheid. Ter overvloede oordeelde de rechter dat ook om inhoudelijke redenen de vorderingen niet voor toewijzing vatbaar waren (en de gemeenten terecht de eis hadden gesteld dat er een Bibob-toets uitgevoerd moet worden op straffe van uitsluiting).
Praktische les
Bij een aanbesteding van meerdere aanbestedende diensten/ opdrachtgevers moeten alle aanbestedende diensten worden gedagvaard (tenzij duidelijk sprake is van deelbare opdrachten, zoals een aanbesteding in percelen waarbij iedere aanbestedende dienst een afzonderlijk perceel betreft).
Precisie van PvE-eisen in aanbestedingen: Ministerie van Defensie (2025)
In een dubbele aanbesteding voor medische hulpmiddelen werd een inschrijver tweemaal ongeldig verklaard. In het eerste geval bleek de houdbaarheidsdatum exact 60 maanden vanaf productie, maar dat was onvoldoende: het moest 60 maanden vanaf levering zijn. Bijgevoegde verklaringen van de fabrikant over een veel langere houdbaarheidsperiode zou een aanbestedende dienst niet bij haar beoordeling hoeven te betrekken. In het tweede geval is een aangeboden tourniquet afgewezen omdat deze 0,1 cm te breed zou zijn en een wringstaaf zou ontbreken. De eis van een wringstaaf was volgens de rechter onvoldoende duidelijk in de aanbestedingsstukken opgenomen (dus intrekking aanbesteding).
Praktische les
Eisen op straffe van ongeldigheid moeten ondubbelzinnig en meetbaar zijn geformuleerd. Afrondingsverschillen en impliciete eisen zijn juridisch risicovol.
Vertrouwensbeginsel en proportionaliteit: Gemeente Tilburg (2025)
Een zorgaanbieder werd uitgesloten vanwege een continuïteitsparagraaf in de jaarrekening en vermeende schending van het contactverbod. De rechter vond de toepassing van het contactverbod disproportioneel. Voor de jaarrekening-overtreding gold dat de aanbestedende dienst door de gevoerde gesprekken het vertrouwen had gewekt dat een deugdelijke toelichting mogelijk was zonder uitsluiting, zodat daarop niet meer kon worden teruggekomen.
Praktische les
Een gemeente moet ook bij het opstellen en handhaven van haar eigen aanbestedingsvoorwaarden zich houden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Vendor lock-in en technische uitzonderingen: IBM Tsjechië (HvJ 2025)
Het Hof verduidelijkte dat een beroep op de uitzonderingsgrond "ontbreken van mededinging om technische redenen" streng getoetst wordt. Aanbestedende diensten moeten:
-
Aantonen dat zij actief gezocht hebben naar alternatieven.
-
Alles doen wat redelijkerwijs kan worden verwacht om vendor lock-in te voorkomen of af te bouwen.
Praktische les
Voor een succesvol beroep op deze uitzonderingsgrond is het verstandig zonodig te kunnen onderbouwen dat de aanbestedende dienst geen verwijt kan worden gemaakt over de ontstane vendor-lock-in alsmede dat er redelijkerwijs inspanningen zijn verricht om deze vendor lock-in te beëindigen.
Conclusie en aanbevelingen
De uitspraken uit Q1 2025 onderstrepen het belang van:
- de mogelijkheid om toch standaardvoorwaarden van (grote) fabrikanten te accepteren naast de eigen aanbestedingsvoorwaarden
- de mogelijkheid inschrijvers uit derde landen te weren;
- Heldere, objectief uitlegbare PvE-eisen.
- Deugdelijke motivering bij intrekkingen.
- Proportionele toepassing van uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen.
- Redelijke inspanningen om een vendor lock-in te voorkomen en te beëindigen.
Elk kwartaal organiseren we bij Dirkzwager een gratis webinar waarin wij de belangrijkste ontwikkelingen binnen het aanbestedingsrecht bespreken. Wilt u meer verdieping bij de meest recente uitspraken binnen het vak samen met praktische tips uit de rechtspraak? Meld u dan aan voor onze Kwartaalupdate Aanbestedingsrecht Q2 2025.
Gerelateerd
Aanbesteding
