Volgens artikel 6 van de Mededingingswet zijn verboden: “overeenkomsten tussen ondernemingen, besluiten van ondernemersverenigingen en onderling afgestemde feitelijke gedragingen van ondernemingen, die ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan wordt verhinderd, beperkt of vervalst”.
Achtergrond
Het kartelverbod is gericht op het bewerkstelligen van consumentenwelvaart en -welzijn. Uitgangspunt is dat een markt goed functioneert als er voldoende concurrentie tussen ondernemingen is. Op een goed functionerende markt betalen consumenten niet teveel en wordt hun keuze tussen alternatieven evenmin kunstmatig beperkt. Onderlinge afstemming tussen concurrenten over de voorwaarden waaronder zij met elkaar zakendoen is verboden.
Economische activiteiten
Het kartelverbod is alleen van toepassing op (rechts)personen die een economische activiteit verrichten. Daarbij geldt dat het begrip onderneming zeer breed is gedefinieerd: het omvat iedere aanbieder van goederen of diensten op een markt. Niet doorslaggevend zijn de rechtsvorm van uw onderneming of de inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Ook het begrip markt heeft een brede strekking; daar waar vraag en aanbod bestaan voor een product of dienst, is een markt.
Doel- en gevolgbeperking
Bij de beoordeling aan de hand van het kartelverbod moet onderscheid worden gemaakt tussen overeenkomsten die ertoe strekken de concurrentie te beperken (doelbeperkingen) en overeenkomsten die een concurrentiebeperking tot gevolg hebben (gevolgbeperkingen). Doelbeperkingen zijn onder meer horizontale (bijvoorbeeld tussen concurrenten) prijsafspraken en horizontale afspraken waarin onderling de markten worden verdeeld. Doelbeperking zijn afspraken die een zodanig groot risico vormen op negatieve beïnvloeding van de prijs, de hoeveelheid en de kwaliteit van de producten en diensten, dat het in de regel overbodig is om aan te tonen dat zij concrete effecten hebben op de markt. Zij worden geacht naar hun aard een merkbaar beperkend effect te hebben op de mededinging.
Gevolgbeperkingen zijn afspraken of gedragingen die niet tot doel hebben de mededinging te beperken, maar die wel tot gevolg kunnen hebben dat de mededinging wordt beperkt. Om een overtreding van het kartelverbod aan te tonen vanwege een gevolgbeperking, zullen de concrete negatieve effecten op de markt moeten worden aangetoond. Dit vergt in de regel een uitgebreid marktonderzoek. Voorbeelden van gevolgbeperkingen zijn bijvoorbeeld een selectief distributiestelsel of exclusiviteitsafspraken in een verticale (distributie)relatie.
Concrete voorbeelden uit de praktijk
Prijsafspraken zijn in de regel altijd verboden op grond van het kartelverbod. Een bekend voorbeeld van een prijsafspraak in horizontale verhouding (tussen concurrenten) is het truckkartel tussen de truckbouwers MAN, Volvo/Renault, Daimler, Iveco en DAF. De truckbouwers hebben maar liefst 14 jaar lang prijsafspraken gemaakt. De Europese Commissie heeft in 2016 een boete opgelegd van bijna 3 miljard euro. In 2017 is Scania ook beboet vanwege betrokkenheid bij het truckkartel. De boete die zij opgelegd kreeg betrof 880 miljoen euro. Op dit moment zijn er verschillende procedures aanhangig waarin gedupeerden hun kartelschade vorderen van de truckbouwers. De totale vordering komt uit in de miljarden euro’s.
Uitgangspunt is dat marktverdelingsafspraken een verboden afspraak zijn. In verticale verhouding (bijvoorbeeld leverancier – distributeur dan wel franchisegever - franchisenemer) zijn marktverdelingsafspraken in bepaalde gevallen wel toegestaan, bijvoorbeeld ingeval van duale distributie. Een (redelijk recent) voorbeeld van een verboden marktverdelingsafspraak betreft het wasserijenkartel waarin het CBB de boete van de toezichthouder (de ACM) in stand heeft gehouden; verschillende franchisenemers van de Rentex-formule zijn namelijk door de ACM beboet vanwege het verdelen van de markt.
Een ander voorbeeld van een verboden afspraak is wanneer producenten hun distributeurs verbieden om de producten via het internet te verkopen. De producent kan internetverkoop ook ontmoedigen door een hogere prijs voor de producten te vragen die via het internet worden verkocht. De producent verkoopt dan zijn producten voor een lagere prijs als die producten via een fysieke winkel aan de man worden gebracht (lees hier meer over). Wij merken op dat de ACM afgelopen jaar in een persbericht in feite heeft aangekondigd op te gaan treden tegen verticale beperkingen.
Uitwisseling van concurrentiegevoelige informatie is eveneens verboden op grond van het kartelverbod. Denkbaar is dat concurrenten mondeling strategische informatie met elkaar delen over voorgenomen prijzen waardoor zij vervolgens hun prijsbeleid op elkaar kunnen afstemmen. Het is ook verboden om eenzijdig concurrentiegevoelige informatie te delen. Ook leveranciers moeten ermee rekening houden dat hun (publieke) uitlatingen kunnen worden aangemerkt als het uitwisselen van concurrentiegevoelige informatie waardoor distributeurs hun gedrag onderling kunnen afstemmen (lees hier meer over).
Afsluitend
Wanneer sprake is van een verstoring van de mededinging verschilt van geval tot geval. Bovendien is het mogelijk dat uw afspraak in aanmerking komt voor uitzondering van het kartelverbod. Aarzel niet om contact op te nemen met één van onze specialisten op het gebied van het mededingingsrecht. Een eenmaal begane overtreding is immers lastig om te genezen.
Gerelateerd
Corporate
