Gemeenten overtraden kartelverbod bij grondtransacties

Toepasselijkheid kartelverbod op gemeenten
Het kartelverbod verbiedt concurrentiebeperkende overeenkomsten tussen ondernemingen. Ondernemingen zijn alle entiteiten die zich bezighouden met economische activiteiten die bestaan uit het aanbieden van goederen of diensten op een markt. De activiteit bepaalt dus of sprake is van een onderneming waardoor één entiteit (een gemeente) voor bij de uitoefening van bepaalde (markt)activiteiten wel als onderneming kwalificeert en voor andere (overheids)activiteiten niet.

Reeds in 2008 heeft het College van Beroep voor bedrijfsleven bevestigd dat gronduitgiften door overheden een economische activiteit zijn waarop de mededingingsregels (waaronder het kartelverbod) van toepassing zijn. Deze conclusie is te volgen omdat de gemeente op de grondmarkt concurreert met bijvoorbeeld ontwikkelaars.

De verweten gedragingen
De ACM verwijt de gemeente blijkens haar persbericht van 25 januari 2019 dat de gemeenten (kortgezegd) gezamenlijk de berekeningsmethode voor grondtransacties hebben vastgesteld en onderling af hebben gesproken om niet over de prijs te onderhandelen die daaruit voortkwam. Daarnaast hebben de gemeenten concurrentiegevoelige informatie over geïnteresseerde kopers uitgewisseld. Prijsafspraken en de uitwisseling van concurrentiegevoelige informatie hebben in de regel beide een concurrentiebeperkend doel en worden daarom vermoed in strijd te zijn met het kartelverbod.

Aansprakelijkheid gemeenten?
De ACM heeft geconstateerd dat de betrokken gemeenten hun concurrentiebeperkende gedragingen inmiddels hebben beëindigd en onderneemt daarom geen vervolgstappen. Dat laat onverlet dat particuliere kopers in het verleden benadeeld zijn als zij een hoger dan marktconforme prijs hebben betaald. Door het persbericht van de ACM lopen gemeenten het risico lopen dat zij voor deze meerprijs aansprakelijk worden gesteld, mits de vorderingen van de benadeelden nog niet zijn verjaard.

Staatssteun
Het persbericht van de ACM trekt de aandacht omdat gemeenten vaker wordt verweten dat zij te lage prijzen in rekening brengen voor hun grondverkopen. In dat geval doet zich het risico van onrechtmatige staatssteun voor, precies de omgekeerde situatie. Gemeenten worden door de mededingingsrechtelijke kat of hond gebeten.