Fiscale aspecten van de WHOA: kwijtschelding en gevolgen voor de inkomsten- en vennootschapsbelasting

De WHOA in het kort

Met de WHOA is een nieuwe regeling in de Faillissementswet geïntroduceerd, waarmee schuldenaren hun schulden kunnen saneren door middel van het aanbieden van een onderhands akkoord. Zodra de rechtbank dit onderhandse akkoord goedkeurt (homologeert), wordt dit akkoord verbindend voor alle schuldeisers. Zo kunnen ook schuldeisers die niet met het akkoord hebben ingestemd aan het akkoord worden gebonden. Om die reden wordt het akkoord ook wel een ‘dwangakkoord’ genoemd.

Fiscale positie van de schuldeisers

Gevolg van de WHOA kan zijn dat de vorderingen van schuldeisers (gedeeltelijk) worden kwijtgescholden. In beginsel leidt dit tot fiscale aftrekpost voor de schuldeisers in de inkomstenbelasting (winst uit onderneming) dan wel de vennootschapsbelasting ter grootte van het kwijtgescholden deel van de vordering. Dit is anders indien de desbetreffende schuldeiser vanuit privé aan de schuldenaar heeft geleend en deze vordering fiscaal wordt aangemerkt als box 3 vermogen, de vordering fiscaal niet gezien wordt als vordering maar als een verstrekking van kapitaal of wanneer de vordering is aangegaan onder zodanige voorwaarden en omstandigheden dat een onafhankelijke derde deze lening niet zou zijn aangegaan.

Fiscale positie van de schuldenaar

Indien het WHOA-akkoord betrekking heeft op een (gedeeltelijke) kwijtschelding van schulden door de schuldeisers, dan hoeft de schuldenaar (een deel van) haar schulden niet langer te voldoen. Dit leidt in beginsel tot belastbaar inkomen voor de inkomstenbelasting of belastbare winst voor de vennootschapsbelasting op het niveau van de schuldenaar, waardoor de schuldenaar na uitvoering van het akkoord geconfronteerd kan worden met te betalen inkomsten- of vennootschapsbelasting. Onder voorwaarden is de zogenoemde kwijtscheldingswinstvrijstelling van toepassing. Deze vrijstelling tracht te voorkomen dat inkomsten- of vennootschapsbelasting verschuldigd is als een gevolg van de kwijtschelding. De cumulatieve voorwaarden om in aanmerking te komen voor de kwijtscheldingswinstvrijstelling zijn:

1. Er sprake is van een zakelijke kwijtschelding
   Deze eis houdt in dat de kwijtschelding niet mag hebben plaatsgevonden vanuit een persoonlijk motief van de schuldeiser. Van een persoonlijk motief is bijvoorbeeld sprake als wordt gehandeld uit familiaire overwegingen of bij het streven naar persoonlijk voordeel buiten de normale handelspraktijk om.
   
   
2. De schuldeiser moet rechten prijsgeven
   De Belastingdienst heeft bij een recent WHOA-traject dat door ons kantoor is begeleid expliciet bevestigd dat met een WHOA-akkoord dat ziet op (gedeeltelijke) kwijtschelding van schulden aan deze eis wordt voldaan, zelfs in het geval dat een aantal schuldeisers niet vrijwillig heeft ingestemd met het akkoord en dus verplicht wordt (een deel van) haar vorderingen prijs te geven. Aangezien een beroep op het gelijkheidsbeginsel in de praktijk lastig uitvoerbaar is, adviseren wij om dit vooraf af te stemmen met de Belastingdienst.
   
   
3. De prijsgegeven rechten moeten niet voor verwezenlijking vatbaar zijn
   Dit is van toepassing indien een redelijk oordelende en zakelijk handelende schuldeiser, op basis van de beschikbare feiten en omstandigheden ten tijde van de kwijtschelding, oordeelt dat pogingen tot inning of verhaal vruchteloos zouden blijven of tot onaanvaardbare gevolgen zou leiden. Bij een WHOA-traject zal hier in de regel aan worden voldaan, omdat de WHOA nu juist wordt ingezet wanneer de onderneming in financiële moeilijkheden verkeert en volledige aflossing van schulden niet haalbaar lijkt. Een eis om überhaupt een WHOA-traject te kunnen starten is immers ook dat de schuldenaar in een positie verkeert waarin het aannemelijk is dat hij met het betalen van zijn schulden niet zal kunnen voortgaan.

Verrekenbare verliezen

De kwijtscheldingswinstvrijstelling geldt slechts met betrekking tot voordelen die zijn “behaald” door de kwijtschelding en die de verrekenbare verliezen overstijgen. De vrijstelling is zowel toepasbaar in de inkomstenbelasting als de vennootschapsbelasting. Per belasting werkt dit echter anders uit zoals wij hieronder toelichten.

Verliezen inkomstenbelasting

Voor de inkomstenbelasting zijn de verliezen waar rekening mee moet worden gehouden:

1. het verlies uit werk en woning (waaronder winst uit onderneming) in het jaar zelf; en,
2. de nog niet verrekende verliezen uit werk en woning uit het verleden die wel nog voor verrekening vatbaar zijn; verliezen uit werk en woning zijn maximaal negen jaar voorwaarts verrekenbaar.

Verliezen vennootschapsbelasting

Bij binnenlands belastingplichtigen voor de vennootschapsbelasting, dient rekening gehouden te worden met het fiscale verlies van het jaar zelf en de te verrekenen fiscale verliezen uit voorgaande jaren.

De regels omtrent verliesverrekening zijn per 1 januari 2022 aangepast. Sindsdien kunnen verliezen een jaar terug en onbeperkt (qua tijd) voorwaarts worden verrekend. De omvang van de verrekening is beperkt tot € 1 miljoen plus 50% van de winst die meer bedraagt dan € 1 miljoen. Hierdoor kan als gevolg van de kwijtschelding onder een WHOA vennootschapsbelasting verschuldigd zijn door de schuldenaar. Hieronder volgt een cijfermatig voorbeeld (alle cijfers zijn x1000):

*) exclusief tariefopstap eerste schijf

Het voorgaande voorbeeld illustreert hoe de kwijtscheldingswinstvrijstelling niet volledig toepasbaar is in gevallen dat het saldo aan verrekenbare verliezen € 1 miljoen overstijgt.

Conclusie en aanbevelingen

De WHOA kan significante fiscale gevolgen hebben voor de inkomsten- of vennootschapsbelasting Het is van belang voor zowel de schuldeisers als de schuldenaar om deze gevolgen tijdig in kaart te brengen en daarover zo nodig op voorhand met de Belastingdienst in overleg te treden.

Wilt u meer weten over de WHOA of de fiscale aspecten van de WHOA voor de inkomsten- en vennootschapsbelasting? Neem gerust contact op met Magnus Alferink of Maartje ter Horst.