Gewichtige redenen
Op grond van artikel 7:460 BW kan een hulpverlener een eenmaal met de patiënt gesloten geneeskundige behandelingsovereenkomst niet opzeggen, tenzij sprake is van gewichtige redenen. De wetgever heeft bewust gekozen voor een open norm. Er is dus geen limitatieve lijst met gewichtige redenen, maar aan de hand van de omstandigheden van het geval moet worden bepaald of in een concreet geval van gewichtige redenen sprake is. Als voorbeeld noemt de wetgever onder meer de situatie waarin de vertrouwensband tussen de hulpverlener en de patiënt is verstoord door ernstige meningsverschillen over de behandeling. Een ander voorbeeld is dat de hulpverlener persoonlijke gevoelens heeft voor de patiënt en de hulpverlener daardoor wordt belemmerd in goede hulpverlening.
Zorgvuldigheidseisen
De KNMG heeft de Richtlijn 'Niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst' opgesteld. Deze Richtlijn is opgesteld voor artsen, met name artsen in de cure en care sector. Aangezien de Richtlijn is gebaseerd op relevante wetgeving en jurisprudentie inzake de beëindiging van een behandelingsovereenkomst, is de Richtlijn ook zeker behulpzaam voor andere hulpverleners. De Richtlijn werkt uit welke cumulatieve zorgvuldigheidseisen een hulpverlener in acht moet nemen bij eenzijdige opzegging:
1) Herhaaldelijk aandringen en waarschuwen
Bijvoorbeeld bij ernstige meningsverschillen over het gedrag van de patiënt of agressief gedrag van de patiënt jegens andere patiënten en personeel, moet de hulpverlener herhaaldelijk aandringen op verandering. Hierover moet de hulpverlener schriftelijke afspraken maken in het dossier. Indien de patiënt die afspraken niet naleeft, kan de overeenkomst mogelijk worden beëindigd. Van belang is dat de patiënt (meermaals) schriftelijk is gewaarschuwd over de gevolgen van niet-naleving van de afspraken.
2) Hanteren van een redelijke termijn voor beëindiging
De hulpverlener moet een redelijke termijn voor beëindiging in acht nemen. Ook hiervoor geldt geen vast stramien. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval moet worden bepaald welke termijn redelijk is. Relevant is onder meer de ernst van de medische situatie van de patiënt (is de patiënt afhankelijk van de zorgverlening?) en de aard en duur van de arts-patiëntrelatie (gaat het om een eenmalige verrichting of om een langdurige behandelrelatie?). De termijn wordt gebruikt om een aanvaardbaar alternatief te vinden voor de patiënt. Onmiddellijke beëindiging is slechts mogelijk bij zeer dringende redenen, bijvoorbeeld uiterst agressief gedrag.
3) Verlenen van medewerking
De instelling en/of de hulpverlener moeten aan de patiënt alle medewerking verlenen gedurende de opzeggingsperiode tot aan het ontslag. Zo wordt, mits daarvoor toestemming is gegeven door de patiënt of diens vertegenwoordiger, informatie verstrekt aan andere hulpverleners en wordt vervoer voor overplaatsing geregeld.
4) Voortzetten van medisch noodzakelijke hulp
De hulpverlener moet de medisch noodzakelijke hulp voortzetten of ervoor zorgen dat een andere hulpverlener tijdelijk zorg verleent, totdat een nieuwe hulpverlener is gevonden voor de patiënt. De hulpverlener zoekt zelf ook actief mee naar een alternatief voor de patiënt. Dit is uiteraard geen resultaatsverplichting maar een inspanningsverplichting.
Het belang van de zorgvuldigheidseisen moet niet worden onderschat. Wees u hier als hulpverlener en zorginstelling van bewust. De rechter kan namelijk oordelen dat er inderdaad gewichtige redenen waren voor opzegging, maar dat de zorgvuldigheidseisen onvoldoende in acht zijn genomen. Dit kan tot gevolg hebben dat de zorginstelling de overeenkomst tóch nog moet voortzetten.
Tips
Indien u opzegging van een behandelingsovereenkomst met een bepaalde patiënt overweegt, denk dan in ieder geval aan het volgende:
- Betrek de persoonlijke situatie en de specifieke zorgbehoefte van de patiënt in uw afweging om de overeenkomst op te zeggen;
- Beoordeel of sprake is van gewichtige redenen die aanleiding vormen voor eenzijdige beëindiging;
- Indien het gedrag van de patiënt reden vormt voor opzegging, zorg dat u schriftelijke afspraken heeft met de patiënt over zijn gedrag en waarschuw de patiënt bij niet-naleving van die afspraken (meerdere keren) schriftelijk over de (gevolgen van) niet-naleving;
- Neem de vier zorgvuldigheidseisen in iedere situatie in acht;
- Neem contact op met het zorgkantoor over de voorgenomen zorgbeëindiging. Doorgaans heeft een zorgkantoor een protocol voor zorgbeëindiging, met daarin een opgesomd lijstje van gewichtige redenen. Het is uiteraard aan de hulpverlener om de overeenkomst al dan niet eenzijdig te beëindigen, maar in een eventuele rechterlijke procedure zal het u helpen als het zorgkantoor ook van oordeel was dat u de overeenkomst redelijkerwijs niet hoefde voort te zetten;
- Leg zoveel mogelijk schriftelijk vast met betrekking tot de voorgenomen zorgbeëindiging, zodat u dit in een eventuele rechterlijke procedure kunt overleggen.
Tot slot
Meer weten over beëindiging van zorg in het algemeen, bijvoorbeeld beëindiging van de behandelingsovereenkomst door de zorginstelling waar de patiënt woonachtig is? Wij verwelkomen u graag op de Zorg en Recht lezing 'Juridische implicaties van zorgbeëindiging' op dinsdag 17 maart 2020.
Vraagt u zich af of u als hulpverlener of instelling in een concrete casus de geneeskundige behandelingsovereenkomst met uw patiënt mag opzeggen of had mogen opzeggen? Neemt u dan gerust contact op met Luuk Arends of Milou Janssen.
