De regels omtrent de bevoegde rechter in geval van grensoverschrijdende situaties is geregeld in de Brussel-I bis Verordening.
Werkgever start procedure
Indien een werkgever een procedure wil starten tegen een werknemer die in het buitenland woont moet de werkgever deze procedure starten bij de rechter van de lidstaat waar de werknemer woonplaats heeft (artikel 22 Brussel-I bis Verordening). Indien een Nederlands bedrijf bijvoorbeeld een ontslagprocedure wil starten tegen een werknemer die in België woont, maar in Nederland werkt en waarbij Nederlands recht op de arbeidsovereenkomst van toepassing is, zal de werkgever alsnog naar de Belgische rechter moeten. De Belgische rechter dient dit dan naar Nederlands recht te beoordelen.
Het is evenwel mogelijk dat werkgever en werknemer een afspraak maken over de bevoegde rechter, een zogeheten ‘forumkeuze’ (artikel 23 en 25 Brussel-I bis Verordening). Deze forumkeuze dient schriftelijk te worden vastgelegd. Bijzonder hieraan is dat deze forumkeuze mag pas worden opgenomen nadat het geschil – waarover wordt geprocedeerd – is ontstaan. Een afspraak in de arbeidsovereenkomst over de bevoegde rechter bij aanvang van deze overeenkomst is dus niet toegestaan. Echter, in het voorgenoemde voorbeeld van de ontslagprocedure is het nog maar de vraag of een werknemer zal meewerken aan deze schriftelijke forumkeuze op het moment dat deze daardoor mogelijk gemakkelijker kan worden ontslagen.
Een andere mogelijkheid is dat de werkgever wel de procedure in Nederland start en afwacht of de werknemer verschijnt. Als de werknemer dan verschijnt, is het niet zo dat de procedure altijd doorgang vindt. De werknemer kan zich in de procedure nog beroepen op de onbevoegdheid van de rechter. Doet de werknemer dit beroep niet, dan is de rechter bevoegd (artikel 26 lid 1 Brussel-I bis Verordening). In het voorbeeld van de Belgische werknemer kan het zo zijn dat de werknemer meent verplicht te zijn om naar Nederland te komen voor de procedure en niet bekend is met de regels van de bevoegde rechter. Om die reden is er een expliciete vergewisplicht in de wet opgenomen. Deze plicht houdt in dat de rechter de werknemer expliciet moet wijzen op de mogelijkheid van het betwisten van de bevoegdheid van de rechter en wat de gevolgen hiervan zijn (artikel 26 lid 2 Brussel-I Verordening). In het voorgenoemde voorbeeld zal dit er dan al snel toe leiden dat de Belgische werknemer alsnog de onbevoegdheid inroept, waardoor de Nederlandse werkgever dan alsnog een procedure moet starten in België. Een werknemer die niet wenst mee te werken aan de forumkeuze, zal ook niet snel alsnog instemmen met de Nederlandse rechter gedurende de procedure, zeker indien deze wordt gewezen op de onbevoegdheid.
Werknemer start procedure
Een werknemer die een procedure start tegen de werkgever dient dit te doen in het land waar de werkgever is gevestigd of in het land waar de werknemer gewoonlijk werkzaam is (artikel 21 Brussel-I bis Verordening). Het vorige voorbeeld leidt er toe dat de Belgische werknemer de procedure moet starten in Nederland, nu de Nederlandse werkgever daar is gevestigd en de Belgische werknemer ook in Nederland werkzaam is. Is de Belgische werknemer gewoonlijk werkzaam in België (bijvoorbeeld door enkel thuis te werken), dan kan de Belgische werknemer deze procedure ook bij de Belgische rechter starten.
Op het moment dat de werknemer de procedure start, is het de werkgever wel toegestaan om een tegenvordering in te stellen bij dezelfde rechter. Indien de Belgische werknemer aldus in Nederland een procedure start voor bijvoorbeeld achterstallig loon, kan de werkgever als tegenvordering alsnog een ontslagverzoek doen bij de Nederlandse rechter, zonder hiervoor naar de Belgische rechter te moeten. Dit vloeit voort uit artikel 22 lid 2 Brussel-I bis Verordening (in combinatie met artikel 7:686a BW).
Kort en goed is het in geval van grensarbeiders dus verstandig om in de gaten te houden bij welke rechter een procedure kan worden gestart in geval van een geschil, ter voorkoming van een onbevoegde rechter. Dit kan leiden tot omslachtige procedures in het buitenland en hogere kosten. Het toepasselijke arbeidsrecht, waarover ik in dit artikel heb geschreven, is hierbij niet leidend. In geval van dergelijke geschillen denken wij graag mee over een oplossing!
