Inleiding
Recent zijn kamervragen gesteld over gelden die door onder meer bedrijven uit de medische industrie (direct of indirect) betaald worden aan medisch specialisten. Betalingen door fabrikanten van medische hulpmiddelen aan medisch specialisten zijn niet ongebruikelijk. Nu medisch specialisten vaak meebeslissen over de aanschaf van nieuwe medische hulpmiddelen, kan sprake zijn van onwenselijke belangenverstrengeling. De gedachte is dat doordat farmaceut X de medisch specialist (direct dan wel indirect) sponsort, dit de voorkeuren van laatstgenoemde voor gebruik van een bepaald medisch hulpmiddel kan beïnvloeden. Om belangenverstrengeling te voorkomen, stellen wet en gedragscodes voorwaarden aan sponsering van (o.a.) medisch specialisten. In deze blogreeks gaan wij nader in op de voorwaarden die gelden voor dergelijke betalingen binnen de zorg.
Let op: deze blogreeks betreft slechts het verbod op gunstbetoon zoals neergelegd in de Wet Medische Hulpmiddelen en betreft niet het verbod op gunstbetoon zoals neergelegd in de Geneesmiddelenwet.
Opbouw van de blogreeks
De blogreeks is opgedeeld in vijf delen. In dit eerste deel schetsen wij het wetgevingskader. In het tweede deel gaan wij in op de relevante gedragscodes voor artsen In het derde deel gaan wij in op de voorschriften die specifiek gelden voor artsen in loondienst enerzijds en vrij gevestigde artsen anderzijds. In het laatste deel van de blogreeks komt de rol van het bestuur en de raad van toezicht van de zorgorganisatie aan bod.
Beperking
In deze blogreeks komt expliciet niet aan bod de wet- en regelgeving rondom geneesmiddelenreclame. Ook richten wij ons in deze blogreeks uitsluitend op artsen. Het verbod van gunstbetoon heeft echter een bredere reikwijdte en ziet ook op andere personen die beroepsmatig invloed hebben op de keuze voor toepassing van een bepaald medisch hulpmiddel of een bepaald medisch hulpmiddel voor in-vitro diagnostiek. Denk daarbij dus niet alleen aan artsen (waaronder medisch specialisten) maar ook aan verpleegkundigen. Het kunnen ook niet BIG-geregistreerden zijn, zoals inkopers bij zorgorganisaties en zorgverzekeraars.
Artsen en gunstbetoon
De bevoegdheden en verplichtingen van artsen – zowel in loondienst als vrijgevestigd – betreffende gunstbetoon vloeien onder andere voort uit de Wet medische hulpmiddelen. Cruciaal begrip in dezen is “gunstbetoon”.
Wat is gunstbetoon?
Gunstbetoon is het “door een leverancier in het vooruitzicht stellen, aanbieden of toekennen van geld of op geld waardeerbare diensten of goederen aan een natuurlijk persoon die betrokken is bij de toepassing van een medisch hulpmiddel of van een medisch hulpmiddel voor in-vitrodiagnostiek of aan een instelling of zorgverzekeraar met het kennelijke doel de verkoop van een medisch hulpmiddel of medisch hulpmiddel voor in-vitrodiagnostiek te bevorderen”.
Gunstbetoon is verboden, tenzij het blijft binnen de wettelijke kaders. De beslissing tot het toepassen van een medisch hulpmiddel moet namelijk sec gebaseerd zijn op gezondheidsbelangen. Zo’n beslissing mag niet op onwenselijke wijze (lees: op basis van andere belangen dan gezondheidsbelangen) worden beïnvloed.
Van belang is dan ook te beoordelen of bepaalde gelden kwalificeren als “gunstbetoon” (en dus niet zijn toegestaan).
Waar moeten we bij gunstbetoon aan denken?
Bij gunstbetoon gaat het - heel algemeen gesproken - om het betalen van gelden, het vergoeden van bepaalde kosten (bijvoorbeeld voor congressen), het geven van bonussen en kortingen, het organiseren van bijeenkomsten, et cetera. Wij noemen dit hierna versimpeld “sponsoring”. Of sponsoring door leveranciers dan altijd kwalificeert als gunstbetoon, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Er moet voldaan worden aan verschillende cumulatieve voorwaarden, waaronder schriftelijke vastlegging en het vragen van voorafgaande goedkeuring aan o.a. het bestuur van de betrokken zorgorganisatie.
Soms kwalificeert iets wél als gunstbetoon (en is het dus per definitie niet toegelaten), maar is het tóch toegestaan. Dat kan als de afspraak valt onder een uitzonderingscategorie. Voldaan moet dan worden aan verschillende eisen – die variëren per categorie zoals: transparantie, redelijkheid, locatie, noodzakelijkheid, schriftelijke vastlegging, het van betekenis zijn voor de praktijk van de medisch specialist en vormen van rechtstreekse verrekening met de (rechts)personen betrokken bij de handelstransactie, distributie of aflevering.
Conclusie
Het wet- en regelgevende kader van gunstbetoon is niet beperkt tot het voorgaande. In het volgende blog gaan wij nader in op de relevante gedragscodes.
Wij merken tot slot op dat de beoordeling van sponsoring, de classificatie van die sponsoring en het uiteindelijke oordeel over of de onafhankelijkheid van medisch specialisten in het geding is en de rol van het bestuur en de raad van toezicht in dezen, sterk afhankelijk is van de precieze feiten. Wilt u weten wat de wet- en regelgeving voor u betekent? Neem gerust vrijblijvend contact op met Charlotte Perquin-Deelen of Dennis Hut.
Blogreeks:
Deel 1 Blogreeks Onafhankelijkheid medisch specialisten en gunstbetoon (1): Inleiding en wetgeving
Deel 2 Blogreeks Onafhankelijkheid medisch specialisten en gunstbetoon (2): Gedragscodes
Deel 3 Blogreeks Onafhankelijkheid medisch specialisten en gunstbetoon (3): Voorschriften voor medisch specialisten (vrijgevestigd en in loondienst)
Deel 4 Blogreeks Onafhankelijkheid medisch specialisten en gunstbetoon (4): De rol van het bestuur en de raad van toezicht
