Wat kun je als schuldeiser doen indien jouw schuldenaar overeenkomsten is aangegaan die tot benadeling van jouw verhaalsmogelijkheid hebben geleid? Denk bijvoorbeeld aan de verkoop van (waardevolle) activa, waardoor de schuldenaar weinig of geen verhaal meer biedt. Op grond van artikel 3:45 BW kan de schuldeiser in een dergelijke situatie zo’n overeenkomst vernietigen en daarmee de koop ongedaan maken, mits aan de volgende voorwaarden is voldaan:
De hierna te bespreken uitspraak illustreert op welke wijze de rechter voornoemde voorwaarden toetst.
Wat zijn de feiten?
Een man schrijft op enig moment zijn Mercedes over aan zijn vrouw. Ook wijzigen de echtgenoten hun huwelijkse voorwaarden van een gemeenschap inboedel naar koude uitsluiting en worden drie panden die in feite aan beide echtgenoten toebehoorden, aan de vrouw toebedeeld.
Een schuldeiser die vorderingen heeft op de man, is op de hoogte van voormelde rechtshandelingen en vordert bij de rechtbank vernietiging. Zo stelt hij dat de rechtshandelingen ten aanzien van de Mercedes, de huwelijkse voorwaarden en de panden onverplicht en om niet (zonder tegenprestatie) zijn verricht en hebben geleid tot benadeling van de schuldeisers – waaronder hijzelf – van de man, terwijl de man dat wist althans behoorde te weten.
Mercedes en wijziging huwelijkse voorwaarden
Allereerst komt de vraag bij de rechtbank aan de orde of de Mercedes door overschrijving op naam van de vrouw uit het vermogen van de man is gevloeid. De vrouw betwist dat de Mercedes voor de overschrijving aan de man toebehoorde, maar onderbouwt dit verder niet. Volgens de rechtbank behoort de vrouw dit echter wel te doen, waardoor de rechtbank ervan uitgaat dat de Mercedes voor de overschrijving op naam van man stond. De overschrijving is verder niet verricht op grond van een op de wet of overeenkomst berustende verplichting. Tevens is niet betwist dat de overschrijving om niet is geschied. Daaropvolgend komt de rechtbank toe aan de laatste voorwaarden: benadeling van schuldeisers en de wetenschap daarvan. Door de overschrijving van de Mercedes kan de schuldeiser zich voor de schuld niet meer verhalen op de Mercedes. Tevens heeft de vrouw tijdens de zitting verklaard dat al geruime tijd sprake was van financiële problemen, waardoor de rechtbank ervan uitgaat dat de man wist althans behoorde te weten dat hij door de overschrijving van de Mercedes zijn schuldeisers in hun verhaalsmogelijkheden zou benadelen.
Datzelfde geldt voor het wijzigen van de huwelijkse voorwaarden door de echtgenoten. Zo lag er geen verplichting ten grondslag aan de wijziging van de huwelijkse voorwaarden, bevatte de inboedel kostbare zaken waar de schuldeisers van de man zich door de wijziging niet meer op kunnen verhalen en wist of behoorde de man te weten dat hij door de wijziging van de huwelijkse voorwaarden zijn schuldeisers zou benadelen.
Het voorgaande leidt tot vernietiging van de rechtshandelingen. Dat betekent dat deze rechtshandelingen geacht worden nooit te bestaan. De Mercedes is (dus) nooit overgeschreven en de huwelijkse voorwaarden zijn nimmer gewijzigd.
Panden
De schuldeiser staat echter minder sterk in zijn stelling dat de schuldeisers van de man door de toebedeling van de panden aan de vrouw zijn benadeeld in hun verhaalsmogelijkheden. Zo is enkel sprake van benadeling indien de schuldeisers werkelijk in hun verhaalsmogelijkheden blijken te zijn beperkt. Hoe wordt dat getoetst? Door de hypothetische situatie waarin de schuldeisers zouden hebben verkeerd zonder de gewraakte rechtshandeling te vergelijken met de situatie waarin zij feitelijk verkeren als de handeling onaangetast blijft.
Kortom: zijn de schuldeisers benadeeld in hun verhaalspositie doordat de panden aan de vrouw zijn overgedragen? De rechtbank vindt van niet om de volgende redenen.
Wat als…toebedeling van panden niet zou hebben plaatsgevonden?
De panden stonden onder water. De schuld op de panden was namelijk veel hoger dan de verwachte opbrengst van de panden. Als wordt gekeken naar de situatie waarin de toebedeling van panden niet zou hebben plaatsgevonden, zou dit uiteindelijk hebben geleid tot een executieveiling door de bank. Zo’n executieveiling zou niet veel hebben opgeleverd, waardoor de man uiteindelijk een grote restschuld zou hebben gehad en om die reden geen enkele schuldeiser betaald zou kunnen hebben.
Wat als…toebedeling van panden wel zou hebben plaatsgevonden?
Daarvan was in deze situatie sprake. In deze zaak vond toebedeling van de panden om de volgende reden plaats. De familie van de vrouw wilde enkel financiële hulp bieden indien de panden op de naam van de vrouw zouden komen te komen. Zo geschiedde. Door de schenking van de panden is in feite een executieveiling – en daarmee ook een restschuld voor de man – voorkomen.
De rechtbank komt daarom tot de conclusie dat de overdracht van de panden niet heeft geleid tot benadeling van de schuldeisers van de man en de rechtshandeling daarom niet vernietigbaar is. Hieruit volgt dat wat op het eerste oog benadeling lijkt – namelijk overdracht van panden – (dus) niet per definitie benadeling is in de zin van artikel 3:45 BW.
Conclusie
Het beroep op de actio pauliana door de schuldeiser slaagt ten aanzien van de Mercedes en de wijziging van de huwelijkse voorwaarden. De overdracht van de panden aan de vrouw wordt echter niet door de rechtbank als paulianeus in de zin van artikel 3:45 BW aangemerkt.
- Onverplichte rechtshandeling. Hiermee wordt bedoeld dat de schuldenaar niet gehouden is om de rechtshandeling op grond van de wet of een overeenkomst te verrichten.
- Daadwerkelijke benadeling van schuldeisers. Dat betekent dat door het verrichten van de rechtshandeling de schuldenaar daadwerkelijk is benadeeld in zijn verhaalsmogelijkheden.
- Wetenschapsvereiste. Hiervoor is vereist dat de schuldenaar wist of behoorde te weten dat door het verrichten van de rechtshandeling een of meer schuldeisers in hun verhaalsmogelijkheden zouden worden benadeeld. Indien sprake is van een rechtshandeling anders dan om niet, geldt het wetenschapsvereiste óók bij de wederpartij.
De hierna te bespreken uitspraak illustreert op welke wijze de rechter voornoemde voorwaarden toetst.
Wat zijn de feiten?
Een man schrijft op enig moment zijn Mercedes over aan zijn vrouw. Ook wijzigen de echtgenoten hun huwelijkse voorwaarden van een gemeenschap inboedel naar koude uitsluiting en worden drie panden die in feite aan beide echtgenoten toebehoorden, aan de vrouw toebedeeld.
Een schuldeiser die vorderingen heeft op de man, is op de hoogte van voormelde rechtshandelingen en vordert bij de rechtbank vernietiging. Zo stelt hij dat de rechtshandelingen ten aanzien van de Mercedes, de huwelijkse voorwaarden en de panden onverplicht en om niet (zonder tegenprestatie) zijn verricht en hebben geleid tot benadeling van de schuldeisers – waaronder hijzelf – van de man, terwijl de man dat wist althans behoorde te weten.
Mercedes en wijziging huwelijkse voorwaarden
Allereerst komt de vraag bij de rechtbank aan de orde of de Mercedes door overschrijving op naam van de vrouw uit het vermogen van de man is gevloeid. De vrouw betwist dat de Mercedes voor de overschrijving aan de man toebehoorde, maar onderbouwt dit verder niet. Volgens de rechtbank behoort de vrouw dit echter wel te doen, waardoor de rechtbank ervan uitgaat dat de Mercedes voor de overschrijving op naam van man stond. De overschrijving is verder niet verricht op grond van een op de wet of overeenkomst berustende verplichting. Tevens is niet betwist dat de overschrijving om niet is geschied. Daaropvolgend komt de rechtbank toe aan de laatste voorwaarden: benadeling van schuldeisers en de wetenschap daarvan. Door de overschrijving van de Mercedes kan de schuldeiser zich voor de schuld niet meer verhalen op de Mercedes. Tevens heeft de vrouw tijdens de zitting verklaard dat al geruime tijd sprake was van financiële problemen, waardoor de rechtbank ervan uitgaat dat de man wist althans behoorde te weten dat hij door de overschrijving van de Mercedes zijn schuldeisers in hun verhaalsmogelijkheden zou benadelen.
Datzelfde geldt voor het wijzigen van de huwelijkse voorwaarden door de echtgenoten. Zo lag er geen verplichting ten grondslag aan de wijziging van de huwelijkse voorwaarden, bevatte de inboedel kostbare zaken waar de schuldeisers van de man zich door de wijziging niet meer op kunnen verhalen en wist of behoorde de man te weten dat hij door de wijziging van de huwelijkse voorwaarden zijn schuldeisers zou benadelen.
Het voorgaande leidt tot vernietiging van de rechtshandelingen. Dat betekent dat deze rechtshandelingen geacht worden nooit te bestaan. De Mercedes is (dus) nooit overgeschreven en de huwelijkse voorwaarden zijn nimmer gewijzigd.
Panden
De schuldeiser staat echter minder sterk in zijn stelling dat de schuldeisers van de man door de toebedeling van de panden aan de vrouw zijn benadeeld in hun verhaalsmogelijkheden. Zo is enkel sprake van benadeling indien de schuldeisers werkelijk in hun verhaalsmogelijkheden blijken te zijn beperkt. Hoe wordt dat getoetst? Door de hypothetische situatie waarin de schuldeisers zouden hebben verkeerd zonder de gewraakte rechtshandeling te vergelijken met de situatie waarin zij feitelijk verkeren als de handeling onaangetast blijft.
Kortom: zijn de schuldeisers benadeeld in hun verhaalspositie doordat de panden aan de vrouw zijn overgedragen? De rechtbank vindt van niet om de volgende redenen.
Wat als…toebedeling van panden niet zou hebben plaatsgevonden?
De panden stonden onder water. De schuld op de panden was namelijk veel hoger dan de verwachte opbrengst van de panden. Als wordt gekeken naar de situatie waarin de toebedeling van panden niet zou hebben plaatsgevonden, zou dit uiteindelijk hebben geleid tot een executieveiling door de bank. Zo’n executieveiling zou niet veel hebben opgeleverd, waardoor de man uiteindelijk een grote restschuld zou hebben gehad en om die reden geen enkele schuldeiser betaald zou kunnen hebben.
Wat als…toebedeling van panden wel zou hebben plaatsgevonden?
Daarvan was in deze situatie sprake. In deze zaak vond toebedeling van de panden om de volgende reden plaats. De familie van de vrouw wilde enkel financiële hulp bieden indien de panden op de naam van de vrouw zouden komen te komen. Zo geschiedde. Door de schenking van de panden is in feite een executieveiling – en daarmee ook een restschuld voor de man – voorkomen.
De rechtbank komt daarom tot de conclusie dat de overdracht van de panden niet heeft geleid tot benadeling van de schuldeisers van de man en de rechtshandeling daarom niet vernietigbaar is. Hieruit volgt dat wat op het eerste oog benadeling lijkt – namelijk overdracht van panden – (dus) niet per definitie benadeling is in de zin van artikel 3:45 BW.
Conclusie
Het beroep op de actio pauliana door de schuldeiser slaagt ten aanzien van de Mercedes en de wijziging van de huwelijkse voorwaarden. De overdracht van de panden aan de vrouw wordt echter niet door de rechtbank als paulianeus in de zin van artikel 3:45 BW aangemerkt.
Gerelateerd
Commercial
