De Autoriteit Consument & Markt (“ACM”) heeft op 29 september 2017 de
Leidraad Transparantie van Ziekenhuistarieven (“Leidraad”) gepubliceerd. In de Leidraad geeft de ACM haar visie op de mededingingsrechtelijke voordelen en risico’s van publicatie van ziekenhuistarieven. Zij schetst bovendien een ‘veilige haven’ waarin ziekenhuistarieven naar haar oordeel openbaar gemaakt kunnen worden. Het is goed nieuws dat de ACM een zienswijze geeft over een actueel vraagstuk. Opnieuw toont de ACM zich streng voor ziekenhuizen.
Voordelen en risico’s van openbare informatie ziekenhuistarieven
Openbaarmaking van ziekenhuistarieven kan een voordeel hebben voor de consument. Hij voelt het ziekenhuistarief door het eigen risico direct in zijn portemonnee. Door openbaarmaking van tarieven kan de consument zijn ziekenhuiskeuze mede baseren op de prijs. Daarnaast kan openbare informatie ziekenhuizen en verzekeraars stimuleren hun prestaties te verbeteren. Door het openbaar maken van de tarieven wordt logischerwijs ook (een deel van) het onderhandelingsresultaat tussen het ziekenhuis en de verzekeraar openbaar, hetgeen een concurrentierisico kan opleveren. Zij moeten er daarom voor waken dat zij de informatie over de onderhandelingsresultaten niet gebruiken ter ondersteuning van al dan niet stilzwijgende afstemming om hun marktgedrag te coördineren (en prijs- en tarief)concurrentie belemmeren. Coördinatie van marktgedrag is in strijd met het kartelverbod.
‘Veilige haven’
De ACM heeft in de Leidraad een ‘veilige haven’ voor openbaarmaking geïntroduceerd. Als openbaarmaking zich in de ‘veilige haven’ bevindt, wordt verondersteld dat het geen strijd oplevert met het kartelverbod. De ‘veilige haven’ omvat volgens de ACM in ieder geval drie scenario’s:
Commentaar: ACM opnieuw (te?) streng voor zorgaanbieders
Niet kan worden uitgesloten dat de ACM bij openbaarmaking buiten de ‘veilige haven’ een onderzoek start naar een vermeende kartelinbreuk. De ACM zal haar vizier (opnieuw) eerder op ziekenhuizen richten dan op zorgverzekeraars. Immers, ziekenhuizen kunnen uitsluitend een beroep doen op de ‘veilige haven’ als zij tot publicatie van prijsinformatie overgaan die ouder is dan drie jaar. Bovendien zitten ziekenhuizen aan de verkoopkant van de onderhandeltafel.
In de Leidraad is de ACM te streng voor ziekenhuizen. Zij creëert het risico dat ziekenhuizen buiten de ‘veilige haven’ om helemaal niet meer tot publicatie van informatie durven over te gaan, zelfs als het kartelverbod geen grondslag vormt voor die terughoudendheid. Voor een overtreding van het kartelverbod is namelijk vereist dat twee ondernemingen hun (markt)gedrag afstemmen. Als een onderneming volstrekt autonoom en zonder (het oogmerk van) afstemming met een andere onderneming (prijs)informatie wenst te openbaren, kan van een inbreuk van het kartelverbod dus in principe ook geen sprake zijn. voor ziekenhuizen kan publicatie van tarieven bijvoorbeeld (ook) een reclamestrategie zijn, waarmee zij zich positief kunnen onderscheiden. De Europese Commissie neemt dan ook als uitgangspunt in haar richtsnoeren voor horizontale samenwerking dat unilaterale publicatie van (prijs)informatie – behoudens uitzondering – geen strijd oplevert met het kartelverbod
In geval van een onderzoek naar een kartelinbreuk door ziekenhuizen is het uiteraard aan de ACM om (i) afstemming te bewijzen, en (ii) een concurrentiebeperkend doel of gevolg aan te tonen. Die bewijslast blijkt in de praktijk hoog en tot op heden heeft de ACM nog nooit kunnen bewijzen dat eenzijdige openbaarmaking van informatie strijd opleverde met het kartelverbod. Naar aanleiding van een onderzoek van de ACM hebben mobiele operators KPN en T-Mobile in 2013 toegezegd dat zij niet openbaar zullen maken hun toekomstige prijzen voordat de interne besluitvorming daarover is afgerond. Deze toezegging van de mobiele operators legde de mobiele operators veel minder vergaande beperkingen op dan de Leidraad aan Ziekenhuizen oplegt.
Voordelen en risico’s van openbare informatie ziekenhuistarieven
Openbaarmaking van ziekenhuistarieven kan een voordeel hebben voor de consument. Hij voelt het ziekenhuistarief door het eigen risico direct in zijn portemonnee. Door openbaarmaking van tarieven kan de consument zijn ziekenhuiskeuze mede baseren op de prijs. Daarnaast kan openbare informatie ziekenhuizen en verzekeraars stimuleren hun prestaties te verbeteren. Door het openbaar maken van de tarieven wordt logischerwijs ook (een deel van) het onderhandelingsresultaat tussen het ziekenhuis en de verzekeraar openbaar, hetgeen een concurrentierisico kan opleveren. Zij moeten er daarom voor waken dat zij de informatie over de onderhandelingsresultaten niet gebruiken ter ondersteuning van al dan niet stilzwijgende afstemming om hun marktgedrag te coördineren (en prijs- en tarief)concurrentie belemmeren. Coördinatie van marktgedrag is in strijd met het kartelverbod.
‘Veilige haven’
De ACM heeft in de Leidraad een ‘veilige haven’ voor openbaarmaking geïntroduceerd. Als openbaarmaking zich in de ‘veilige haven’ bevindt, wordt verondersteld dat het geen strijd oplevert met het kartelverbod. De ‘veilige haven’ omvat volgens de ACM in ieder geval drie scenario’s:
- Het door de individuele verzekeraars openbaar maken van actuele ziekenhuistarieven beneden de grens van het maximale eigen risico van 885 euro per jaar (2017).
- Het openbaar maken van actuele ziekenhuistarieven boven de grens van het maximale eigen risico, indien voldaan aan drie cumulatieve voorwaarden die als volgt kunnen worden samengevat:
- Een derde partij (niet zijnde zorgverzekeraars en ziekenhuizen) beheert het verzamelen van de informatie;
- deze partij maakt de informatie pas openbaar als alle onderhandelingen over de tarieven zijn afgerond;
- de informatie is geanonimiseerd en niet herleidbaar tot ziekenhuizen (hetgeen betekent dat een gemiddelde van ten minste vijf ziekenhuizen moet worden gebruikt) of zorgverzekeraars.
- Het openbaar maken van tariefinformatie ouder dan drie jaar; ook boven de grens van het maximale eigen risico en zonder beperkingen.
Commentaar: ACM opnieuw (te?) streng voor zorgaanbieders
Niet kan worden uitgesloten dat de ACM bij openbaarmaking buiten de ‘veilige haven’ een onderzoek start naar een vermeende kartelinbreuk. De ACM zal haar vizier (opnieuw) eerder op ziekenhuizen richten dan op zorgverzekeraars. Immers, ziekenhuizen kunnen uitsluitend een beroep doen op de ‘veilige haven’ als zij tot publicatie van prijsinformatie overgaan die ouder is dan drie jaar. Bovendien zitten ziekenhuizen aan de verkoopkant van de onderhandeltafel.
In de Leidraad is de ACM te streng voor ziekenhuizen. Zij creëert het risico dat ziekenhuizen buiten de ‘veilige haven’ om helemaal niet meer tot publicatie van informatie durven over te gaan, zelfs als het kartelverbod geen grondslag vormt voor die terughoudendheid. Voor een overtreding van het kartelverbod is namelijk vereist dat twee ondernemingen hun (markt)gedrag afstemmen. Als een onderneming volstrekt autonoom en zonder (het oogmerk van) afstemming met een andere onderneming (prijs)informatie wenst te openbaren, kan van een inbreuk van het kartelverbod dus in principe ook geen sprake zijn. voor ziekenhuizen kan publicatie van tarieven bijvoorbeeld (ook) een reclamestrategie zijn, waarmee zij zich positief kunnen onderscheiden. De Europese Commissie neemt dan ook als uitgangspunt in haar richtsnoeren voor horizontale samenwerking dat unilaterale publicatie van (prijs)informatie – behoudens uitzondering – geen strijd oplevert met het kartelverbod
In geval van een onderzoek naar een kartelinbreuk door ziekenhuizen is het uiteraard aan de ACM om (i) afstemming te bewijzen, en (ii) een concurrentiebeperkend doel of gevolg aan te tonen. Die bewijslast blijkt in de praktijk hoog en tot op heden heeft de ACM nog nooit kunnen bewijzen dat eenzijdige openbaarmaking van informatie strijd opleverde met het kartelverbod. Naar aanleiding van een onderzoek van de ACM hebben mobiele operators KPN en T-Mobile in 2013 toegezegd dat zij niet openbaar zullen maken hun toekomstige prijzen voordat de interne besluitvorming daarover is afgerond. Deze toezegging van de mobiele operators legde de mobiele operators veel minder vergaande beperkingen op dan de Leidraad aan Ziekenhuizen oplegt.
Gerelateerd
Mededinging en staatssteun
